Yazılı basında aleviliğin biz ve öteki(leştirme) pratiği: Cumhuriyet ve Türkiye gazetelerinde 2 temmuz 1993 Madımak olayı’nın sunumu

Abstract

1998 yılından itibaren Avrupa Birliği ilerleme raporlarında azınlık bir grup olarak ifade edilen Aleviler, Cumhuriyet tarihi boyunca bu toplumda barış ve huzur içinde yaşamalarını güçleştiren birçok linç ve saldırı girişimlerine maruz kalmışlardır. Özellikle bu çalışmaya konu olan Madımak Olayı, Alevi grubu özelinde ortaya çıkışı, sonuçları ve failleri açısından geniş bir tartışma sahası sunmakla birlikte, literatürdeki çalışmaların yaşanılanları aydınlatmada yeterli olmadığı düşünülmektedir. Bu nedenle çalışma Madımak Olayı’nı daha iyi aydınlatabilmek için Türk basınını söylem açısından incelemeyi amaçlamıştır. Çalışmada, Madımak olayı ile ilgili olarak Alevilere yönelik bu şiddet eylemlerinin medyada nasıl anlamlandırıldığı, gazetelerin bu olayla ilgili sundukları haberlerin hangi karşıtlıklar üzerinden ötekileştirme yaptıkları, gazetelerin haber sunumlarının dönemin siyasilerinin söylemleriyle olayın yeni bir inşasına girişip girişmedikleri irdelenmiştir. Cumhuriyet ve Türkiye gazetelerinin 1993-1994-1995 Temmuz ayları içerisindeki haber metinleri, Van Dijk’in eleştirel söylem analizine uygun çözümlenerek haber metinlerinin altında yatan ideolojik kurgular ortaya konulmaya çalışılmıştır. Her iki gazetenin biz ve ötekisinin kimlerden oluştuğuna ve bize/ötekine yüklenilen değerlerin neler olduğuna, incelenen haberlerden ortaya çıkan temalar üzerinden bakılmıştır. Buna göre, çalışmada her iki gazetenin de kendi ideolojik tutumlarına göre biz ve ötekisini oluşturduğu ve haber içeriklerini bu sınırlar çerçevesinde geliştirdiği sonucuna varılmıştır. Türkiye Gazetesi biz olarak belirlediği ‘öfkeli kalabalık’ın yanında yer alıp Aziz Nesin özelinde Alevileri ötekileştirmekte ve haberlerini, dönemin sağ siyasi liderlerinin söylemlerinden oluşturmaktadır. Buna karşıt bir şekilde Cumhuriyet Gazetesi ise biz olarak Nesin’in yanında yer almakta ve şeriatçıları, gericileri haberlerinde ötekileştirmekte ve haberlerini saldırıya uğrayan Aleviler ve Nesin’in söylemlerinden oluşturmaktadır.

The Alevis, who have been described as a minority group in the European Commision Progress Reports since 1998, have been subjected to many lynching and attack attempts throughout the history of the Republic, which made it difficult for them to live in peace and tranquility in this society. Although the Madımak Incident, which is the subject of this study in particular, presents a wide field of discussion in the Alevi group in terms of its emergence, results and perpetrators, it is thought that the studies in the literature are not sufficient to clarify the experiences. For this reason, the study aimed to examine the Turkish press in terms of discourse in order to better clarify the Madımak Incident. In this study, it has been examined how these acts of violence against the Alevis regarding the Madımak incident are interpreted in the media, by which oppositions the newspapers marginalized this event with the news they presented, whether the news presentations of the newspapers attempt a new construction of the event with the discourses of the politicians of the period. The news texts of Cumhuriyet and Türkiye newspapers on July in 1993-1994-1995 were analyzed in accordance with Van Dijk's critical discourse analysis to reveal the ideological fictions underlying the news texts. It has been examined who “us” and “the other” are composed of, and what values are attributed to us and the other, through the themes emerging from the analyzed news. Therefore, in this study, it was concluded that both newspapers formed us and the other according to their ideological attitudes and developed their news content within these limits. Türkiye Newspaper takes sides with the "angry crowd" that it defines as us, marginalizing Alevis in particular to Aziz Nesin, and composes its news from the discourses of the right-wing political leaders of the period. On the other hand, Cumhuriyet Newspaper, takes sides with Nesin as us and marginalizes the followers of sharia and reactionary in its news and composes its news from the discourses of the attacked Alevis and Nesin.