Pazar yerlerinin sayı ve büyüklüklerinin belirlenmesi için model önerisi: İzmir-Denizli karşılaştırması

Abstract

Üretici ve tüketicinin ticaret amacı ile doğrudan buluştuğu pazaryerleri tarih boyunca ticaretin geliştiği ve kent merkezlerinin hareketlendiği alanlar olmuştur. Her türlü alt sektörlere ait ürünlerin satıldığı pazaryerleri özellikle Türkiye’de kültürel açıdan köklü bir geçmişe sahiptir. Pazar yerleri, ekonomik, sosyal ve kültürel yapıdaki değişiklikler, ulaşım tercihlerinin farklılaşması, AVM ve süpermarket kullanımının zaman içerisinde yaygınlaşması, ilçelerde yer alan pazaryerleri ile ilgili bilgilerin tam olarak belirlenememesi gibi etkenler sebebiyle gün geçtikçe azalmaktadır. Pazar yerlerinin mekân, sayı ve büyüklüklerinin doğru bir şekilde belirlenememesi bu alanların yetersiz kalmasına sebep olmaktadır. Pazar yerlerinin yer seçimi, planlama standartları ve planlama ilkeleri doğrultusunda yapılmaktadır. Devamla, ilçelerde kaç tane pazar yeri kurulacağı ve bu alanların büyüklüklerinin ne olacağı konusunda analitik yöntemler ve niceliksel modeller konusunda literatürde boşluklar bulunmaktadır. Nüfusla doğru orantılı olarak kent merkezine yakın ilçelerde pazar yerleri sayı ve büyüklükleri artmakta ve çeperlerdeki ilçelere doğru azalmaktadır. Pazar yerlerinin sayıları ve alansal büyüklükleri arasında ilişki bulunmaktadır. Pazar yerleri alansal olarak büyükse ilçedeki pazar yeri sayısı az olmakta, eğer ki sayısı çoksa alansal büyüklükleri küçük olmaktadır. Bu çalışmada İzmir ve Denizli illerindeki pazar yeri sayıları ve alansal büyüklükleri arasındaki ilişki çoklu doğrusal regresyon modeli yardımıyla bulunmuştur. Bu doğrultuda İzmir ve Denizli iline ait ilçelerdeki pazar yeri sayıları ve alansal büyüklükleri ölçümlenmiştir. İlçelerdeki nüfus verileri de kullanılarak kişi başına düşen pazar yeri alanı ve pazar yeri başına düşen kişi sayıları hesaplanmıştır. Daha sonra anılan değerler açısından ilçe bazında ortalama altında ve üstünde kalan yerleşmeler tespit edilerek bu bölgelerde pazaryerlerinin geliştirilmesi önerilmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen model ile pazaryerleri sayıları büyüklüklerinin ve nüfus büyüklüklerinin gelecekte farklılaşması sonucunda ya da başka şehirlerde önerilen modelden yararlanılarak hangi ilçelerde sayı ve alan büyüklüğü gerektiğinin tespit edilebileceği değerlendirilmektedir.

Marketplaces, where producers and consumers meet directly for the purpose of commerce, have been areas where trade has developed and city centers have been mobilized throughout history. Marketplaces where products belonging to all kinds of sub-sectors are sold have a deep-rooted cultural history, especially in Turkey. Marketplaces are decreasing day by day due to factors such as changes in economic, social and cultural structure, differentiation of transportation preferences, the widespread use of shopping malls and supermarkets over time, and the inability to fully determine the information about the marketplaces in the districts. The inability to accurately determine the space, number and size of the marketplaces causes these areas to be insufficient. The location selection of the market places is made in accordance with the planning standards and planning principles. Continuing, there are gaps in the literature on analytical methods and quantitative models about how many marketplaces will be established in districts and what size these areas will be. In direct proportion to the population, the number and size of marketplaces increase in districts close to the city center and decrease towards districts at the periphery. There is a relationship between the number of marketplaces and their areal sizes. If the marketplaces are large in area, the number of marketplaces in the district is low, and if the number is large, their area size is small. In this study, the relationship between the number of market places and their area sizes in İzmir and Denizli provinces was found with the help of multiple linear regression model. In this direction, the number of market places and their areal sizes in the districts of İzmir and Denizli provinces were measured. By using the population data in the districts, the market area per capita and the number of people per marketplace were calculated. Then, settlements below and above the average in terms of the aforementioned values were determined on the basis of districts, and it was suggested to develop marketplaces in these regions. With the model obtained within the scope of the study, it is evaluated that as a result of the differentiation of the market place numbers and population sizes in the future, or by using the model proposed in other cities, it is possible to determine which districts need number and area size.