Modern kentin ışıltısında sönen Ayla

Abstract

Şiir estetiği içinde kötülüğe tanıdığı özgürlükle bir çığır açıcı olan ve yirminci yüzyıl Avrupa şiirinin, sürrealist şiir, hermetik şiir arı şiir vb. değişik yönelimlerine esin kaynağı o olan Baudelaire, şiirinin biçimlenmesinde önemli etken olan modernizm/modernite yaklaşımıyla da dikkatleri çekmiş bir yenilikçi olarak dikkat çeker. Şair olduğu kadar, aynı zamanda bir sanat eleştirmeni olarak da ilgi uyandıran Baudelaire özellikle çağdaşı olan resim, müzik ve edebiyat sanatçılarının yapıtları üzerine kaleme aldığı eleştiri yazılarında dile getirdiği modernizm, modernite, modernist sanat üzerine görüşleriyle neredeyse adı anılmadan modernizmin tanımının yapılamayacağı bir ikon haline gelmiştir. Baudelaire’in yarısını gelip geçici, uçucu olanın, yakalanamayanın diğer yarısını da kalıcı, evrensel olanın oluşturduğu bir ikilik içinde tanımladığı modernizm onun şiirlerine, kötülüğün yansıtılmasını da elverişli kılan yeni bir görme biçimi olarak gözle görülür bir dinamizm katar. Modernizm anlayışı cehennemin yeni biçimi olarak tanımladığı modern kentle iç içe geçmiş durumda olan Baudelaire düzyazı şiirlerinden oluşan Paris Kasveti/ Spleen de Paris adını verdiği derlemesinin birçok şiirinde modernizmin görünümlerini modern kahramanlar adını verdiği figürler üzerinden yansıtır. Biz bu çalışmada ilk önce, çoğunlukla birbirine karıştırılan modernizm, modernite, modernleşme kavramlarını açıklamaya çalışıyoruz. Ardından Baudelaire’in modernizm anlayışını kendi modern kahramanları üzerinden tartışıyoruz. Bu bağlamda şair ve birey Baudelaire’in sanatçıya ilişkin imgesini de yansıtan modern kahramanlarla ilintili olarak, modern duyarlığı yakalamada önemli işlevleri olan kalabalıkların adamı flanör ve dandy figürlerine de odaklanıyoruz. Elbette ki en büyük kahramanlar olarak öne çıkan İç Sıkıntısı (Can Sıkıntısı) ve Şeytan’ın kötülük estetiği ve Baudelaire modernizmi içindeki yerine de vurgu yapıyoruz. Modern kahramanları eklemlediği Paris Kasveti’ndeki bazı düz yazı şiirleri üzerinden şiirsel ve olağanüstü konular bakımından zengin bulduğu Paris’in somut gündelik yaşamına sinmiş olan modernizmin çirkinliğini lirik bir duyarlıkla nasıl estetik bir deneyime dönüştürdüğünü göstermeye çalışıyoruz. Bu yönüyle modern ve yeni olanın, onun şiirine bir yandan, farklı bir duyarlığın biçimlendirdiği değişik bir bezek olarak katıldığına dikkat çekiyor, şiirin omurgası olan kötülükle örgensel bir bağ oluşturduğunu vurguluyor, diğer yandan bütünüyle teşhirci bir işlev üstlenerek modernizmin vahşetini gözler önüne serdiğini belirtmeye çalışıyoruz.

Attaching unquestionable freedom to evil in the aesthetics of poetry, Baudelaire, who was a pioneer and source of inspiration for the various inclinations of 20th century poetry throughout Europe, such as surrealist poetry, pure poetry, hermetic poetry, etc., also drew attention to his modernist/modernist approach, which is also an important factor in the formation of his poetry. Arousing interest as an art critic as well as a poet, Baudelaire has become a cult figure whose views on modernism, modernity, and modernist art, especially in his critical writings on the works of his contemporaries in painting, music, and literature, make it almost impossible to define modernism without mentioning his name. Modernism, which Baudelaire defines in a dichotomy, half of which is composed of the ephemeral, the fleeting, the elusive, and the other half of the permanent, the universal, and the eternal, endowed his poetry with a remarkable dynamism as a new way of seeing that also allowed the reflection of evil. Baudelaire’s understanding of modernism is closely linked to the modern city, which he describes as a new form of hell. For example, in many poems in his collection of prose poems, Le Spleen de Paris/ Paris Spleen, he reflects the aspects of modernism through figures he calls ‘modern heroes’. In this article, we first try to explain the concepts of modernism, modernity, and modernisation, which are often confused with each other and used interchangeably. We then discuss modernism in Baudelaire’s way through his modern heroes. At this point, in relation to the modern heroes, which also reflect the image of the poet-artist and that of Baudelaire the individual, we try to draw attention to the figures of the dandy and the “flaneur” defined as the man of the crowd, which have important functions in capturing the modern sensibility. Of course, we also highlight the place of Ennui and Satan, who stand out as the greatest heroes, in Baudelaire’s aesthetics of evil and modernism. Through some of the prose poems of Spleen de Paris, in which he incorporates modern heroes, we try to show how he transforms with lyrical sensitivity the social hideousness permeating the common and concrete life of Paris, which he finds rich in poetic and extraordinary subjects, into an aesthetic experience. In this regard, we point out that, on the one hand, the modern and the new are incorporated into his poetry as a different ornament shaped by a different sensibility, and we point out that they form an interconnection with evil, which is the main axis of the poem, and on the other hand, we try to point out that they reveal the horrors of modernism by assuming a completely exhibitionist function.