Okul öncesi çocuklardaki yıkıcı davranışların çocuğun dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri ile ebeveynin depresyon, anksiyete ve stres düzeyi bağlamında değerlendirilmesi

Abstract

Yıkıcı davranışlar hem içe yönelim hem de dışa yönelim bozukluklarında ortak bir belirti olarak karşımıza çıkabilirler. Boyutsal yaklaşım yıkıcı davranış belirtilerinin, içe yönelim ya da dışa yönelim bozukluklarından hangisiyle ilişkili olabileceğine dair fikir vermektedir. Araştırmalar yıkıcı davranışlar ile dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) sıklıkla birbirlerine eşlik ettiklerini göstermektedir. Gelişimsel olarak 3-6 yaşta büyük yaştaki çocuklara göre bakımverene daha fazla ihtiyaç duyulmasına bağlı olarak ebeveynin psikopatolojisini anlamadan çocuktaki ruhsal bozuklukları bir çerçeveye oturtmak neredeyse imkânsız olacaktır. Tüm bu bahsedilenler doğrultusunda çalışmamızda okul öncesi çocuklardaki yıkıcı davranış alt boyutlarını, alt boyutlarla ilişkili olabilecek ve onları öngörebilecek olası değişkenler (sosyodemografik özellikler, doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası dönem özellikleri, çocuk ve ailenin fiziksel ve ruhsal sağlık durumuyla ilgili veriler) ile çocuğun DEHB belirtileri ve ebeveynin depresyon, anksiyete ve stres düzeyini dikkate alarak araştırmayı amaçladık. Araştırmanın evrenini 2021-2022 eğitim öğretim yılında, randomize olarak seçilen Denizli ili Pamukkale ve Merkezefendi ilçelerindeki anaokuluna giden 3-6 yaş arasındaki çocuklar oluşturmaktadır. Bu okullardaki öğrencilerin ebeveynlerine müdür ve müdür yardımcıları aracılığıyla çevrim içi anket formu gönderilmiştir. Anket formunu eksiksiz şekilde dolduran 336 gönüllünün katılımıyla çalışma tamamlanmıştır. Araştırmaya katılan ebeveynler tarafından Sosyodemografik Veri Formu, Okul Öncesi Yıkıcı Davranışların Çok Boyutlu Değerlendirilmesi Ölçeği (YDÇBDÖ), Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Derecelendirme Ölçeği-IV Okul Öncesi Versiyonu ve Depresyon Anksiyete Stres Ölçeği-21 doldurulmuştur. Çalışmamızın sonucunda çocuğun cinsiyetine göre yıkıcı davranış puanlarının farklılık göstermediği bulgulanmıştır. Çocuğun yaşı arttıkça YDÇBDÖ Karşı Gelme puanlarının azaldığı, diğer yıkıcı davranış boyut puanları üzerine yaşın anlamlı etkisinin olmadığı belirlenmiştir. YDÇBDÖ Toplam, Öfke Nöbeti, Karşı Gelme, Saldırganlık ve Diğerleri için Düşük Endişe puanlarının tümünü çocuğun hiperaktivite/dürtüsellilk puanları ile ebeveynin stres puanlarının öngördüğü saptanmıştır. Çocuktaki dikkat eksikliği puanlarının YDÇBDÖ Toplam, Saldırganlık ve Karşı Gelme puanlarını yordadığı, ancak Öfke Nöbeti ve Düşük Endişe puanlarının yordayıcıları arasında yer almadığı bulunmuştur. Çocukta kronik hastalık varlığının Öfke Nöbeti puanlarının yordayıcılarından biri olduğu saptanmıştır. Ebeveynin stres puanları yıkıcı davranış ve alt boyut puanlarının tümünü öngörürken ebeveynin depresyon ve anksiyete puanlarının öngörücü etkisinin olmadığı bulunmuştur. Sonuç olarak; çalışmamız, çocuğun yıkıcı davranış boyutlarını prenatal-postnatal değişkenler, çocuğun psikiyatrik başvurusu, DEHB belirtileri ile ebeveynin depresyon, anksiyete ve stresi ile ilişkilendirilmesi açısından önemlidir. Bu sayede araştırmamız, yıkıcı davranışlara yönelik risk faktörleri ve koruyucu faktörlerin belirlenebilmesi; risk altındaki öğrencilere yönelik erken müdahalede bulunulabilmesi konusunda alanyazına katkı sağlayabilir.

Disruptive behaviors may appear as a common symptom in both internalizing and externalizing disorders. The dimensional approach gives an idea about whether the symptoms of disruptive behavior may be related to internalizing or externalizing disorders. Researches show that disruptive behaviors are often comorbid with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). It will be almost impossible to frame the psychiatric disorders in childhood without understanding the psychopathology of the parent, due to the developmental need for caregivers at the age of 3-6 years compared to older children. In line with all these mentioned, in our study, we aimed to investigate the sub-dimensions of disruptive behaviors in preschool children, the possible variables (sociodemographic characteristics, characteristics of prenatal, natal and postnatal period, data about the physical and mental health status of the child and family) that may be associated with and predicted the sub-dimensions in the context of child’s ADHD symptoms and the parent’s depression, anxiety and stress levels. The population of the research consists of children between the ages of 3-6 who attend the preschools in Pamukkale and Merkezefendi districts of Denizli, which were randomly selected in the 2021-2022 academic year. An online questionnaire was sent to the parents of the students in these schools through the principal and assistant principals. The study was completed with the participation of 336 volunteers who filled out the questionnaire completely. Sociodemographic Data Form, the Multidimensional Assessment of Preschool Disruptive Behaviors Scale (MAP-DB), the Attention Deficit Hyperactivity Disorder Rating Scale-IV Preschool Version and the Depression Anxiety Stress Scale-21 were filled in by the parent participating in the study. As a result of our study, it was found that disruptive behavior scores did not differ according to child’s gender. As the child's age increased, it was determined that the MAP-DB Noncompliance scores decreased, and age did not have a significant effect on other disruptive behavior dimension scores. It was determined that the child's hyperactivity/impulsivity scores and the parent's stress scores predicted all of the