İzmirli İsmail Hakkı’nın bidat ve gulât fırkalar bağlamında islâm mezhepleri tarihine katkıları

Abstract

Bu çalışmada, İzmirli İsmail Hakkı’nın bidat ve gulât fırkaları ele alışı bağlamında İslâm Mezhepleri Tarihine katkıları incelenmiştir. İzmirli, öncelikle İslâm dünyasında gerçeği araştırma iddiasında bulunanları; Selef, Kelâmcılar, Mutasavvıflar, Felsefeciler ve Bâtıniyye olarak beş kısma ayırmıştır. Konumuz açısından bakıldığında önem arz eden Kelâmcılar bahsi içerisinde bidat ve gâlî fırkaları; Mârika, Şîa, Kaderiyye, Mürcie ve Cehmiyye olarak beş kısımda incelemiştir. Bâtıniyye mezhebinin aşırılıklarını, bu beş kısımdan ayrı olarak değerlendirmiştir. İzmirli İsmail Hakkı’ya göre Bidat ehli; kitap, sünnet ve icmaya rağmen Ehli Sünnetin ittifak ettiği meselelerde ihtilafa düşenlerdir. Gâliyye ise, yaratılmışları peygamber veya ilâhlık seviyesine çıkaranlardır. Bu bağlamda gâlî fırkaların bidatleri, teşbih, hulûl, tenasüh, ibâha, bedâ ve ric’at gibi çeşitli inançlardan oluşmaktadır. Gâlî fırkaların bu inançlarından bazıları incelendiğinde İslâm dininin itikâdî temelleri ile alakasının olmadığı, Yahudilik, Hristiyanlık ve İslâm öncesi döneme ait izler taşıdığı görülmektedir. İzmirli İsmail Hakkı gâlî fırkaları iki kısımda incelemiştir. Birinci kısım Gâliyye, ulûhiyyetin Allah’tan başka bir varlıkta da bulunduğunu savunmuş, ikinci kısım Gâliyye, peygamberliğin bitmediğini yeryüzünde devam ettiğini savunmaktadır. İzmirli’ye göre gâlî fırkalar, Hz. Ali’nin yaşadığı dönemde ona ulûhiyyet isnat etmekle ortaya çıkmış olup günümüzde de bu düşünce doğrultusunda varlığını devam ettiren mezhepler bulunmaktadır

In this study, Izmirli I smail Hakkı s contributions to the History of Islamic Sects were examined in the context of his treatment of bid ah and ghulat sects. Izmirli, first of all, those who claim to investigate the truth in the Islamic world; Salaf divided it into five parts: Theologians, Sufis, Philosophers and Batiniyya. Bidah and Ghali sects within the subject of Kalamists, which are im portant in terms of our subject; He examined it in five parts: Mârika, Shia, Qadariyah, Murji’ah and Jahmi. He evaluated the excesses of the Batiniyya sect separately from these five parts. According to Ismail Hakkı from Izmir, people of heresy; They are those who disagree on issues on which Ahl al Sunnah agree, despite the Book, Sunnah and Ijma. Ghaliya h are those who elevate created beings to the level of prophets or divinity. In this context, the bid ahs of the gāli sects consist of various beliefs such as taşbih, hulûl, reincarnation, ibâha, beda and r aj’a . When some of these beliefs of the Ghali sects are examined, it is seen that they have nothing to do with the religious foundations of the Islamic religion and that they bear traces of Judaism, Christianity, and the pre Islamic period. I zmirli I smail Hakkı examined the sects in two parts. The first part, G haliyah , argues that divinity exists in a being other than Allah, and the second part, Ghaliyah , argues that prophecy does not end and continues on earth. According to Izmirli, the main sects are emerged during Ali s lifetime by attributing divinity to him, and today there are sects that continue to exist in line with this idea.