İmar Planlarının Yargısal Denetim Sürecine Katkı: Planlama Esasları-şehircilik İlkeleri İçin Rehber Önerisi

Abstract

İmar Planları, kentsel yerleşmelerin gelecekteki mekânsal karakteristik ve işlevsel kimliğini belirlemek üzere yazılı çizili ve görsel materyaller eşliğinde tasarlanmış teknik ve hukuki belgeler olarak tanımlanabilir. Daha geniş bir ifadeyle, kentlerin mekânsal, çevresel, sosyal kültürel ve ekonomik gereksinimlerinin karşılanarak, sağlıklı ve yaşanabilir kılınmasına yönelik düzenleyici yasal onaylı belgedir. Bu kapsamda “Mevzuat gereklilikleri” ile “planlama esasları-şehircilik ilkeleri” olarak tanımlanan biçimsel gereklilikler ve işlevsel içerikler ile öznel ve nesnel niteliklerin birlikteliğine dayandığı söylenebilir. Dolayısıyla, planlama esasları-şehircilik ilkeleri “mülkiyet düzenine müdahale edici yasal düzenleme” olarak imar planlarının öznel ve nesnel denetimine yönelik temel araçlardan biri olarak görülmelidir. Bu yönüyle, idari yargı sürecinde “düzenleyici işlem” olarak imar planlarının amaç ve konu yönünden denetiminde temel sorgu konusu olarak değerlendirilmektedir. İmar planlarının yargısal denetimine ilişkin araştırmalar irdelenirse; imar planlarının konu kapsam açısından öznel nitelikleri, plan türleri, özel amaçlı planlar ve plan hiyerarşisi/kademeleri ile yapma yaptırma ve yetki onay süreçleri/usulleri açısından ele alındığı, idari işlem niteliği açısından ise Mevzuat içerikleri, Danıştay kararları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları bağlamında ele alınarak, esas itibarıyla hukuki yönden değerlendirildiği görülmektedir. Bu çerçevede, araştırmada yargı denetim sürecinde imar planlarının planlama esasları-şehircilik ilkeleri açısından değerlendirilmesine esas olmak üzere mevzuat bilgisi ile şehircilik ve hukuk bilimi literatürlerinin birlikteliğinden oluşan sistematik bir “ölçütler seti” oluşturulması hedeflenmiştir. Araştırmada önerilen “ölçütler seti” niteliğideki rehber ile imar planlarına ilişkin uyuşmazlıkların çözümüne öznel, nesnel ve teknik yönden katkı sunulacağı düşünülmektedir.