Türkiye’de popülizm ve emeklilik sistemi

Abstract

Günümüzde tüm dünyada gözlemlenen demografik değişimler sonucu ortaya çıkan küresel yaşlanma eğilimi Türkiye’yi de etkilemektedir. Dünya Bankası (DB)’nin 2023 yılı verilerine göre dünyanın %10’u, Türkiye’nin ise %10,2’si yaşlı nüfustan oluşmaktadır. Bu oranın 2050 yılında dünyada %16,5’e, Türkiye’de ise %21,1’e yükseleceği tahmin edilmektedir. Yaşlanan demografik yapıya karşı sosyoekonomik parametreleri dikkate alarak iyi planlanmış ve organize edilmiş, sürdürebilirliğe sahip emeklilik sistemlerinin kurgulaması kaçınılmaz bir gerekliliktir. Ancak hayata geçirilen emeklilik politikalarında çeşitli sosyoekonomik göstergelerin göz ardı edilmesiyle politik kazanım hedefiyle çeşitli popülist girişimlerin varlığı gözlemlenebilmektedir. Durumun bu yönü emeklilik sistemlerinin sürdürülebilirliğini olumsuz etkileyerek karmaşıklaşan ve kronikleşen sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu tez çalışmasının amacı, Türkiye’de uygulanan emeklilik düzenleme ve uygulamalarındaki popülist yaklaşımların olup olmadığını tespit etmektedir. Bunun için 1946-2023 yılları arasında politika aktörleri (iktidar ve muhalefet partileri ve koalisyon ortakları) tarafından oluşturulmuş 90 siyasi parti seçim beyannamesi, 53 hükümet programı ve 12 kalkınma planı kapsama alınarak incelenmiştir. İncelenen dokümanlar nicel içerik analizine tabi tutulmuştur. Politik aktörlerin seçim beyannamelerinde sundukları emeklilik vaatlerinde ideolojik farklılıklara rağmen benzer emeklilik vaatleri sunduğu, çeşitli sosyoekonomik parametreleri değerlendirmekten kaçındığı, emekliliğe ilişkin vaatlerini plan ve projelerle detaylandırmadığı, emeklilerin sosyoekonomik sorunlarına ilişkin benzer vaatlere her seçim döneminde yer verildiği, seçim sonrası oluşturulan hükümet programlarının seçim beyannameleriyle benzerlik gösterdiği, kalkınma planlarında ise sosyal güvenlik ve emeklilik sistemlerinde ortaya çıkan ekonomik tahribatın ortadan kaldırılmasına ilişkin çözümlere değinmeleri ile emeklilik sistemi ve emeklilerin sosyoekonomik durumlarına dair sorunların popülist yaklaşımlar nedeniyle kronik bir hal aldığı tez çalışması kapsamında tespit edilen önemli bulguları ifade etmektedir

The global aging trend, which emerged as a result of demographic changes observed all over the world today, also affects Turkey. According to World Bank (WB) data for 2023, 10% of the world and 10.2% of Turkey consist of old age-population. It is estimated that this rate will increase to 16.5% in the world and 21.1% in Turkey in 2050. It is an inevitable necessity to establish well-planned and organized, sustainable retirement systems, taking into account the socioeconomic parameters against the aging demographic structure. However, by ignoring various socioeconomic indicators in the retirement policies implemented, the existence of various populist initiatives with the aim of political gain can be observed. This aspect of the situation negatively affects the sustainability of retirement systems, causing complex and chronic problems to emerge. The aim of this thesis is to determine whether there are populist approaches to retirement regulations and practices in Turkey. Thereby, 90 political party election declarations, 53 government programs, and 12 development plans created by policy actors (ruling and opposition parties and coalition partners) were examined between 1946 and 2023 by employing quantitative content analysis. The findings state that political actors made similar retirement promises despite ideological differences in their election declarations, avoided evaluating various socioeconomic parameters, did not detail their retirement promises with plans and projects, included similar promises regarding the socioeconomic problems of retirees in every election period, and government programs created after the election were identical to election declarations. On the other hand, development plans mention the solutions to eliminate the economic damage in the social security and retirement systems. The findings also state that the problems regarding the pension system and the socioeconomic status of retirees have become chronic due to populist approaches.