Acil servise ev kazası ile başvuran ilkokul çağı çocuklarında dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüsellik bozukluğu (DEHB) varlığının araştırılması

Abstract

Ev kazaları dünya genelinde en sık görülen kaza tipi olmasına rağmen literatürde çok az çalışmanın bulunduğu bir alandır. Tüm dünyada ev kazaları nedeniyle sağlık kuruluşlarına başvurular tüm kazaların yaklaşık 1/4'ünü teşkil etmektedir. Buna paralel olarak Türkiye'de yapılan bir çalışmaya göre ev kazalarının tüm kazaların yaklaşık %18-25'ini teşkil ettiği görülmüştür. Günümüzde tahminlere göre acil servise yılda yaklaşık 2 milyon ev kazası başvurusu gerçekleşmektedir. Bu da mortalite, morbidite oranlarını artırır, ülkemiz ekonomisini (geçici veya sürekli gelir kayıpları, tedavi harcamaları…vs) ve sağlık kuruluşlarının kapasitesini ciddi bir yük altında bırakmaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ev kazaları özellikle çocukluk ve yaşlılık çağındakiler için ciddi bir risk faktörü olarak görülmektedir. Öte yandan, DEHB çocukluk çağında görülen, dünya genelinde %5.29-12.9 prevalans oranında görülen, sıklıkla erişkin dönemde de devam eden yaygın psikiyatrik bozukluklardan biridir. DEHB’li çocuklar dikkatsizlik, aşırı hareketlilik ve dürtüsellikten dolayı normal popülasyona göre daha sık istem dışı yaralanmalara maruz kalmaktadır. Bundan dolayı DEHB travmatik yaralanmaların insidansına katkıda bulunabilen bir risk faktörü olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışma ilkokul çağındaki çocukların geçirdikleri ev kazaları ile DEHB arasındaki ilişkiyi ele almıştır. METOD Bu çalışma çok merkezli multidisipliner prospektif analitik bir vaka kontrol araştırmasıdır. Gerekli izinler alındıktan sonra 20.10.2022-20.06.2023 tarihleri arasında, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis Anabilim Dalı ve Denizli Servergazi Devlet Hastanesi’nin acil servis kliniğinde gerçekleştirilmiştir. Hasta (vaka) grubu olarak, ilkokul çağında olup acil servise ev kazası ile başvuran ve çalışmaya dahil edilme kriterlerini karşılayan tüm hastalar dahil edilmiştir. Kontrol grubu olarak da ilkokul çağında olup ev kazası dışında herhangi bir şikayetle başvuran ve çalışmaya dahil edilme kriterlerini karşılayan tüm hastalar dahil edilmiştir. Dahil edilen hastalar DEHB taraması açısından DEHB-TURGAY DSM-IV YDB-TDÖ (Yıkıcı Davranış Bozuklukları Tarama ve Değerlendirme Ölçeği) kullanılmıştır. Bu ölçeğe göre dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüsellik alanlarının “herhangi birinde” tanımlanan 9 bulgudan 6 tanesinin oldukça fazla ve/veya çok fazla olarak işaretlenmiş olması dikkat eksikliği ve hiperaktivite/dürtüsellik bozukluğu açısından anlamlı olup, bu kriteri karşılayan çocuklar (bu ölçeğin kesme değerinin etrafında kümeleşen olası pozitif vakaları kaçırmamak için 5 puan alan hastalar da dahil edilmiştir) ileri değerlendirme için çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları bölümüne yönlendirilmiştir. Acil servisten yönlendirilen çocuklar Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (ÇRS) polikliniklerinde DEHB açısından DSM-V’e göre ayrıntılı olarak incelenip DEHB tanısına sahip olup olmadıkları belirlenmiştir. BULGULAR Çalışmaya dahil edilen 278 hastanın 135’i (%48.6) erkek ve 143’ü (%51.4) kız, hasta grubuna dahil edilen çocuk hastaların cinsiyete göre dağılımına bakıldığında da, 66’sı (%47.5) erkek iken 73’ü (%52.5) kız ve kontrol grubunun 69’u (%49.6) erkek iken 70’i (%50,4) kız çocuğundan oluştuğu görülmüştür. En küçük yaş 5, en büyük yaş ise 11, çalışmaya katılan çocukların yaş ortalaması 8.3 ve ortanca 8 yaştır. Ev kazası geçiren çocuklarda DEHB görülme oranı daha yüksek saptanmış olup istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur [n=21(%15.1)] (P=0.020). Cinsiyet açısından bakıldığında, ev kazası geçirip DEHB tanısı alan erkeklerin kızlara göre daha fazlacolduğu görülmüş olup [sırasıyla n=13 (%61.9): n=8 (%38.1)] aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır (P=0.018). İlkokul çağı boyunca yaş ve ilkokul sınıfı ilerledikçe DEHB görülme sıklığı artmakla birlikte aradaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı saptanmıştır (sırasıyla; p=0.723 ve p=0.819). Ancak ev kazası geçirip DEHB tanısı alanların yaşa göre gruplandırıldığında (5-7, 8-9 ve 10-11 olmak üzere 3 yaş grubu olarak sınıflandırıldı) en çok DEHB tanısı alan yaş grubu 8-9 yaşlarında olan çocuklar olup aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p=0.049). Düşme (n= 76; %54.7) ve çarpma (n=29; %20.9) en sık rastlanan mekanizmalar ve cuma ile haftasonu en çok ev kazası geçirilen günler olarak karşımıza çıkmıştır. SONUÇ Çalışmamız ev kazası geçiren ilkokul çağındaki çocuklarda DEHB tanısı alma oranının ev kazası geçirmeyen popülasyona göre daha yüksek olduğunu göstermiştir. Özellikle ev kazası geçiren ilkokul çağındaki erkek çocuklar kız çocuklara göre daha sık DEHB tanısı almıştır. Bundan dolayı ülkemiz başta olmak üzere tüm dünyada ilk sıralarda yer alan ev kazalarına bağlı gelişen mortalite ve morbiditeyi asgari düzeye indirmek için ev kazası geçiren ilkokul çağındaki çocukların DEHB açısından taranmaları, tarama sonuçları DEHB bakımından şüpheli olan çocukların ileri değerlendirmeler yapılmak üzere çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanına yönlendirilmeleri ve gerekirse tedavilerinin başlanması önerilir. Özellikle ev kazası geçiren ilkokul çağındaki erkek çocukların taranmasının oldukça önemli olduğunu düşünmekteyiz.

Although home accidents are the most common type of accident in the world, there are very few studies on this subject in the literature. It constitutes approximately 1/4 of all accidents of patients who apply to health institutions due to home accidents all over the world. In parallel with this, according to a study conducted in Turkey, it has been observed that home accidents constitute approximately 18-25% of all accidents. Today, it is estimated that approximately 2 million home accident admite to the emergency room (ER) annually. This increases mortality and morbidity rates, puts the economy of our country (temporary or permanent income losses, treatment expenditures, etc.) and the capacity of health institutions under a serious burden. As in the whole world, it is seen that home accidents pose a serious risk especially for those in childhood and old age in Turkey. On the other hand, ADHD is one of the common psychiatric disorders seen in childhood, with a prevalence of 5.29-12.9% worldwide, and frequently continuing in adulthood. Children with ADHD are exposed to involuntary injuries more frequently than the normal population due to inattention, hyperactivity and impulsivity. Therefore, ADHD is defined as a risk factor that may contribute to the incidence of traumatic injuries. This study dealt with the relationship between primary school-age children's home accidents and ADHD. METHOD This study is a multicenter, multidisciplinary prospective analytical case control study. After obtaining the necessary permissions, it was carried out between 20.10.2022 and 20.06.2023 in Pamukkale University Faculty of Medicine and Denizli Servergazi State Hospital Emergency Departments (ED). As the patient group of the study, all patients who were in primary school age, who applied to the ED with a home accident and met the inclusion criteria were included in the study. As the control group, all patients who were in primary school age, who applied with any complaints other than home accidents and had inclusion criteria were included in the study. The ADHD-TURGAY DSM-IV YDB-TDS (Disruptive Behavior Disorders Screening and Evaluation Scale) was used to screen the included patients. According to this scale, it is significant in terms of attention deficit and hyperactivity/impulsivity disorder that 6 out of 9 findings defined in “any of” areas of attention deficit and hyperactivity/impulsivity are marked as much and/or too much, and children who meet this criteria are reffered to Children and Adolescents Psychiatry Department (CAPD) for further evaluation. The Children who referred from the ED were examined in detail in terms of ADHD according to DSM-V in the CAPD outpatient clinics, and it was determined whether they had ADHD. RESULTS Of the 278 patients included in the study, 135 (48.6%) were male and 143 (51.4%) were female. Considering the distribution of participants included in the patient group by gender, 66 (47.5%) were male, 73 (52.5%) were female, and 69 (49.6%) of the control group were male, while 70 (50.4%) were male. The youngest age is 5, the oldest is 11, the average age of the children participating in the study is 8.3 and the median is 8 years. The incidence of ADHD was found to be higher in children who had a home accident and it was statistically significant [n=21(%15.1)] (P=0.020). In terms of gender, boys who had a home accident and were diagnosed with ADHD were more common than girls [n=13 (61.9%, respectively): n=8 (38.1%)] and the difference was statistically significant (P=0.018). Although the incidence of ADHD increased with age and primary school grade progression during primary school age, this difference was not found to be statistically significant. (p=0.723 and p=0.819, respectively). However, when those who had a home accident and were diagnosed with ADHD were grouped according to age (classified as 3 age groups, 5-7, 8-9 and 10-11), the most diagnosed ADHD was children aged 8-9, and the difference was statistically significant (p=0.049). Falling (n= 76; 54.7%) and impact (n=29; 20.9%) were the most common mechanisms, Friday and weekend were the days with the most home accidents. CONCLUSİON Our study showed that the ADHD diagnosis rate of primary school children who had a home accident was higher than the population that did not have a home accident. In particular, primary school-aged boys who had a home accident were diagnosed with ADHD more often than girls. For this reason, in order to minimize the mortality and morbidity due to home accidents, which are in the first place in our country and all over the world, primary school children who have had a home accident should be screened for ADHD, and children whose screening results are suspicious for ADHD should be evaluated by child and adolescent Psychiatry specialist and if necessary, initiation of treatment is recommended. Particularly, We think that it is very important to screen especially primary school-age boys who have had a home accident.