I. Ulusal Mimarlık Dönemi Eğitim Yapılarına Bir Örnek: Acıpayam Cumhuriyet Mektebi

Abstract

Osmanlı Devleti’nin son yılları denince akla ilk gelen genelde taraf olduğu savaşlar çağrışım yapar. Ekonomi ve sosyal yaşamdaki olumlu veya olumsuz gelişmeler bunu takip eder. Sanat kelimesi belki de en son akla gelir. Oysa oldukça hareketli olan Osmanlının son yüzyılında çarpıcı sanatsal gelişmeler olur. Hatta 1908’deki II. Meşrutiyetin İlanını müteakip bir hayli hız kazanır. Gelişmeler ağırlıklı olarak mimari ve resim sanatında görülür. Resim sanatında Fransa merkezli Empresyonist üslup Türk resmini etkisi altına almakla birlikte mimari için yönelim değişmektedir. Yükselen milliyetçilik/Türkçülük kavramlarının etkisi, uzun süredir Batı üsluplarının etkisinde olan mimari üretimlerde yavaş yavaş kendisini göstermeye başlar. Selçuklu ve Osmanlı klasik döneminin yaygın yapı elemanları kubbe, saçak, çini ve sivri kemer gibi unsurları yeniden görülmeye başlar. Her ne kadar bazı eleştirilere uğrasa da etkisini giderek artırır. Özellikle dönemin öne çıkan yerli mimarları Kemalettin, Muzaffer ve Vedat Bey tarafından da benimsenip savunulması yaygınlaşmasına katkı verir. Osmanlı Devleti’nin yıkılıp yerine Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması bu yeni mimarlık örneklerinin uygulanmasına bir engel teşkil etmez. Özellikle ulusçuluk söylemlerinin daha baskın olduğu Cumhuriyetin ilk yılları, örneklerin çoğalmasına daha uygun bir ortam hazırlar. I. Ulusal Mimarlık Dönemi (1908-1930) olarak tanımlanan bu dönem, etkisini mektep, hastane, hükümet konağı gibi kamu binalarında 1930 yılına kadar gösterir. Makalemiz kapsamında ele alacağımız Acıpayam Cumhuriyet Mektebi, I. Ulusal Mimarlık Dönemi özelliklerini bünyesinde barındıran kamu yapısı uygulamalarının tipik bir örneğini oluşturmaktadır.