Türkiye’de kadın eş ve kız çocukları için ölüm aylığı uygulaması ve istihdam ilişkisi: Nitel ve nicel analiz

Abstract

Bu çalışma ölüm aylığı uygulamasının kadın eş ve kız çocuklarının çalışma kararları üzerindeki etkisini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda çalışmada, derinlemesine mülakat ve doküman analizi teknikleri birlikte kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle Denizli Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nde hizmet akdiyle çalışan sigortalıların vefatı sonrasında hak sahiplerine bağlanan 1000 adet ölüm aylığı dosyası incelenmiştir. Bu inceleme kapsamında, aylık alan hak sahiplerinin demografik özellikleri, sigortalılık bilgileri, eğitim seviyeleri ve aylık kesilme nedenleri analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular, kadın eşlerin ölüm aylığı alıyor olmalarının sigortalı olarak çalışma kararlarını etkilemediğini göstermektedir. Öte yandan, hak sahibi kız çocuklarında eğitim düzeyi yükseldikçe ölüm aylığı alma oranının azaldığı tespit edilmiştir. Kız çocuklar için en yaygın ölüm aylığı kesilme sebebinin sigortalı çalışma olduğu (%48,1) belirlenmiş; ayrıca aylığı bu nedenle kesilen kız çocukların %59,3'ünün yükseköğrenim mezunu olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla eğitim durumunun hem çalışma kararı almada sürecinde hem de ölüm aylığı alma eğiliminde belirleyici bir faktör olduğu görülmüştür. Ayrıca yükseköğrenim mezunu kız çocuklarının %81,6' sının eğitim aldığı alanla uyumlu işlerde çalıştığı belirlenmiştir. Çalışmada ayrıca, eşlerinden ölüm aylığı alan 16 kadın ve ebeveynlerinden ölüm aylığı alan 7 kız çocuğu ile derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların büyük kısmının maddi zorluklarla karşı karşıya olduğu ve kayıt dışı çalışmanın yaygın olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada, ülke bazında ölüm sigortalarından kadın eş ve kız çocuklarına sağlanan yardımların cömertliğini ölçmek amacıyla iki ayrı cömertlik endeksi oluşturulmuştur. Endeks sonuçlarının incelenmesi ve gerçekleştirilen çoklu regresyon analizi neticesinde, ölüm sigortasının cömertliği ile kadın istihdam oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadığı tespit edilmiştir.

This study aims to analyze the impact of survivors’ pension application on the working decisions of wives and daughters. In this context, in-depth interview and document analysis techniques were used together in the study. First of all, 1000 survivors’ pension files, which were connected to the beneficiaries after the death of insured employees working under a service contract at the Denizli Social Security Provincial Directorate, were examined in the study. Within the scope of this examination, the demographic characteristics, insurance information, education levels and reasons for the termination of pensions of the beneficiaries receiving pensions were analyzed. The findings obtained show that the fact that the wives receive survivors’ pension does not affect their decisions to work as insured. On the other hand, it was determined that the rate of receiving survivors’ pension decreases as the level of education of the eligible daughter’s increases. It was determined that the most common reason for the termination of survivors’ pension for daughters was insured employment (48.1%); it was also determined that 59.3% of the daughters whose pensions were terminated for this reason were higher education graduates. Therefore, it was seen that educational status is a determining factor both in the process of making the decision to work and in the tendency to receive survivors’ pension. It was also determined that 81.6% of the girls who graduated from higher education worked in jobs compatible with their field of education. In the study, in-depth interviews were also conducted with 16 women who received survivors' pension from their spouses and 7 girls who received survivors' pension from their parents. It was determined that the majority of the participants faced financial difficulties and that informal employment was widespread. In the study, two separate generosity indexes were created to measure the generosity of the aid provided to wives and daughters from survivors' insurance on a country basis. As a result of the examination of the index results and the multiple regression analysis, it was determined that there was no statistically significant relationship between the generosity of survivors' insurance and women's employment rates.