Diyabeti olan ergenlerde ebeveyn-çocuk metakognisyonlarının hastalığa yönelik tutum, psikolojik sağlamlık ve depresyon-kaygı ile ilişkisi

Abstract

GİRİŞ Kronik hastalıklar, tam olarak iyileşmesi mümkün olmayan, sıklıkla uzun dönem takip ve tedavi gerektiren, bireyin günlük işlevselliğinde ve yaşam kalitesinde bozulmaya sebep olan sağlık problemleridir. Çocukluk çağı hastalıklarının tedavi olanaklarında gelişmeler yaşanması sağ kalım oranlarını artırmakta, buna bağlı olarak bireylerin hastalıkla geçirecekleri sürelerde uzamaktadır. Günümüzde diyabetin görülme oranlarının artışı ve hayat kalitesindeki olumsuz etkileri sebebiyle dünyada önemi artmaktadır. Kronik hastalıkların çocuklar üzerindeki psikolojik etkileri genellikle dikkate alınmamaktadır. Diyabette öncelik kan şekeri takibi ve komplikasyonların önlenmesi olmaktadır. Ancak yapılan çalışmalarda gençlerin içinde bulundukları ruhsal durumlarının, diyabete uyumlarını ve tedavi sürecine aktif katılımlarını etkilediği görülmektedir. Çalışmamızda diyabet tanısı alan gençlerde, psikolojik etkiler açısından erken müdahale alanları yaratabilmek adına üst bilişsel inançlar, tutum, psikolojik sağlamlık ve depresyon-kaygı düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesini amaçladık. YÖNTEM Çalışmanın örneklemini, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinoloji Polikliniği’ne başvuran diyabet tanılı gençler ve daha önce herhangi bir kronik hastalık tanısı almayan gençler oluşturmaktadır. Çalışmaya 12-18 yaş aralığında, 62 diyabet tanılı genç ile 60 sağlıklı gönüllü genç dahil edilmiştir. Araştırmaya dahil edilen gönüllüler, Çocuğun Kendi Hastalığına Yönelik Tutumu Ölçeği (ÇKHYTÖ), Üstbiliş Ölçeği Çocuk-Ergen Formu (ÜBO-ÇE), Çocuklarda Anksiyete ve Depresyon Ölçeği-Çocuk Formu (ÇADÖY-Ç), Çocuk ve Genç Psikolojik Sağlamlık Ölçeğini (ÇGPSÖ) araştırmacı eşliğinde kendileri doldurmuştur. Araştırmaya dahil edilen kontrol grubu Çocuğun Kendi Hastalığına Yönelik Tutumu Ölçeği (ÇKHYTÖ) dışında kalan ölçekleri araştırmacı eşliğinde kendileri doldurmuştur. Dahil edilen gönüllülerin ebeveynleri Üstbiliş Ölçeği-30 (MCQ-30)’u araştırmacı eşliğinde kendileri doldurmuştur. Ayrıca sosyodemografik verilerin detaylı olarak sorgulandığı sosyodemografik veri formu ebeveynle yüz yüze görüşme tekniğiyle araştırmacı tarafından doldurulmuştur. BULGULAR Araştırmamızın sonucunda; diyabet tanılı gençler ile kontrol grubundaki gençler arasında ÜBO-ÇE olumlu üst endişeler (p=0,624), olumsuz üst endişeler (p=0,302), batıl inançlar, ceza ve sorumluluk inançları (p=0,442), bilişsel izleme (p=0,920) ve toplam puanı (p=0,923), psikolojik sağlamlık (p=0,492), depresyon (p=0,456) ve kaygı (p=0,289) düzeyleri açısından anlamlı fark bulunmamıştır. Diyabet tanılı gençlerin ebeveynlerinin MCQ-30’un endişeye dair olumlu inançlar (p=0,013) ve düşünceleri kontrol ihtiyacı olduğuna dair inançlar (p=0,036) alt boyutlarından aldıkları puanlar kontrol grubu ebeveynlerine göre daha yüksek bulunmuştur. Diyabet tanılı gençlerde; diyabete yönelik tutumun psikolojik sağlamlık (p=0,000) ile aynı yönde, depresyon (p=0,000) ve anksiyete (p=0,000) düzeyleri, MCQ-30 endişeye dair olumlu inançlar (p=0,003), bilişsel güven (p=0,022), düşünceleri kontrol ihtiyacı olduğuna dair inançlar (p=0,022) alt boyutları ve toplam puanları (p=0,006), ÜBO-ÇE olumsuz üst endişeler (p=0,002), batıl inançlar, ceza ve sorumluluk inançları (p=0,001), bilişsel izleme (p=0,026) alt boyutları ve toplam puanları (p=0,000) ile ters yönde ilişkili olduğu saptanmıştır. Psikolojik sağlamlık düzeyinin depresyon (p=0,000) ve anksiyete (p=0,000) belirtileri, ÜBO-ÇE olumlu üst endişeler (p=0,029), olumsuz üst endişeler (p=0, 009), batıl inançlar, ceza ve sorumluluk inançları (p=0,037) ve toplam puanları (p=0,019) ile zıt yönlü ilişki gösterdiği bulunmuştur. Depresyon düzeyleri ile MCQ-30 endişeye dair olumlu inançlar (p=0,002), bilişsel güven (p=0,007), düşünceleri kontrol ihtiyacı olduğuna dair inançlar (p=0,004) ve toplam puanları (p=0,005), ÜBO-ÇE olumlu üst endişeler (p=0,007), olumsuz üst endişeler (p=0,000), batıl inançlar, ceza ve sorumluluk inançları (p=0,000), bilişsel izleme (p=0,000) ve toplam puanları (p=0,000) arasında pozitif korelasyon olduğu gözlenmiştir. Kaygı düzeyleri ile MCQ-30 endişeye olumlu inançlar (p=0,008), bilişsel güven (p=0,001), düşünceleri kontrol ihtiyacı olduğuna dair inançlar (p=0,001) ve toplam puanları (p=0,002), ÜBO-ÇE olumlu üst endişeler (p=0,008), olumsuz üst endişeler (p=0,000), batıl inançlar, ceza ve sorumluluk inançları (p=0,000), bilişsel izleme (p=0,001) ve toplam puanları (p=0,000) arasında pozitif korelasyon olduğu gözlenmiştir. Ayrıca MCQ-30 düşünceleri kontrol ihtiyacı olduğuna dair inançlar puanı ile ÜBO-ÇE batıl inançlar ceza ve sorumluluk inançları (p=0,003), toplam puanları (p=0,006) arasında ve MCQ-30 toplam puanları ile ÜBO-ÇE toplam puanları (p=0,020) arasında aynı yönlü ilişki bulunduğu görülmüştür. Diyabet tanılı gençlerin HBA1C seviyeleri pozitif tutumda daha düşük saptansa da istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p=0,299). SONUÇ Sonuç olarak, araştırmamız diyabeti olan gençlerde üstbiliş, diyabete yönelik tutum, psikolojik sağlamlık ve depresyon-kaygı düzeylerinin ilişkisini incelemek açısından önemlidir. Çalışmamız, diyabet tanısı alan gençlerde ruhsal durumun ilişkili olabileceği üstbiliş, tutum, psikolojik sağlamlığa dikkat çekmesi ve bu alanda yapılabilecek erken müdahale çalışmalarına yol gösterebilmesi bakımından literatüre katkı sağlamış olabilir.

INTRODUCTION diseases are health problems that cannot be completely cured, often requiring long-term follow-up and treatment, and cause a deterioration in an individual's daily functionality and quality of life. Advances in the treatment options for childhood diseases have increased survival rates, leading to an extension of the duration individuals will live with the disease. Today, the increasing prevalence of diabetes and its negative impact on quality of life have made it more important worldwide. The psychological effects of chronic diseases on children are often not given due attention. In diabetes, the primary focus tends to be on monitoring blood sugar levels and complications. However, studies have shown that the psychological state of adolescents affects their adaptation to diabetes and their active participation in the treatment process. In our study, we aimed to investigate the relationships between higher-order cognitive beliefs, attitudes, psychological resilience, and levels of depression-anxiety in adolescents diagnosed with diabetes, in order to create early intervention opportunities for psychological impacts. METHOD The sample of the study consists of adolescents diagnosed with diabetes who applied to the Pediatric Endocrinology Clinic of Pamukkale University Faculty of Medicine, as well as adolescents who have not been previously diagnosed with any chronic disease. The study included 62 adolescents diagnosed with diabetes and 60 healthy volunteer adolescents, aged between 12 and 18 years. The volunteers included in the study filled out the following scales with the researcher’s assistance: The Child's Attitude Towards Their Illness Scale (CATIS), MetaCognitions Questionnaire for Children (MCQ-C), Revised Child Anxiety and Depression Scale-Child Form (RCAD-C) and Child and Youth Psychological Resilience Scale-12 (CYPRS-12). The XIX control group, included in the study, filled out the scales, except for the CATIS, with the researcher’s assistance. The parents of the included volunteers filled out the Meta-Cognitions Questionnaire-30 (MCQ-30) with the researcher’s assistance. In addition, a detailed sociodemographic data form was filled out by the researcher through face-to-face interviews with the parents. FINDINGS As a result of our study, no significant difference was found between young people diagnosed with diabetes and young people in the control group in terms of the levels of positive beliefs about worry (p=0.624), negative beliefs about worry (p=0.302), superstitious, punishment and responsibility beliefs (p=0.442), cognitive monitoring (p=0.920) and total score (p=0.923), psychological resilience (p=0.492), depression (p=0.0456) and anxiety (p=0.289). The scores of the parents of young people diagnosed with diabetes on the Positive Beliefs About Worry (p=0.013) and Beliefs about the need to control thoughts (p=0.036) subscales of the MCQ-30 were found to be higher than those of the control group parents. In young individuals diagnosed with diabetes, attitudes towards diabetes were found to be positively correlated with psychological resilience (p=0.000). Attitudes towards diabetes were found to be negatively correlated with depression (p=0.000) and anxiety (p=0.000) levels, as well as with MCQ-30 including positive beliefs about worry (p=0.003), cognitive confidence (p=0.022), beliefs about the need to control thoughts (p=0.022), and the total score (p=0.006). Additionally, negative beliefs about worry on the MCQ-C (p=0.002), superstitious, punishment and responsibility beliefs (p=0.001), cognitive monitoring (p=0.026), and the total score (p=0.000) were also negatively correlated. The level of psychological resilience was found to be negatively correlated with depression (p=0.000) and anxiety (p=0.000) symptoms, as well as with positive beliefs about worry (p=0.029), negative beliefs about worry (p=0.009), superstitious, punishment and responsibility beliefs (p=0.037), and the total score (p=0.019) on the MCQ-C. A positive correlation was observed between depression levels and the positive beliefs about worry (p=0.002), cognitive confidence (p=0.007), beliefs about the need to control thoughts (p=0.004) and the total score (p=0.005) on the MCQ-30, as well as with positive beliefs about worry (p=0.007), negative beliefs about worry (p=0.000), superstitious, punishment and responsibility beliefs (p=0.000), cognitive monitoring (p=0.000) and the total score (p=0.000) on the MCQ-C. A positive correlation was observed between anxiety levels and the positive beliefs about worry (p=0.008), cognitive confidence (p=0.001), beliefs about the need to control thoughts (p=0.001) and the total score (p=0.002) on the MCQ-30, as well as with positive beliefs about worry (p=0.008), negative beliefs about worry (p=0.000), superstitious, punishment and responsibility beliefs (p=0.000), cognitive monitoring (p=0.001) and the total score (p=0.000) on the MCQ-C. Additionally, a positive correlation was observed between the beliefs about the need to control thoughts score on the MCQ-30 and the superstitious, punishment and responsibility beliefs (p=0.003), and the total score (p=0.006) on the MCQ-C. Furthermore, a positive correlation was found between the total score on the MCQ-30 and the total score on the MCQ-C (p=0.020). Although the HBA1C levels in young individuals diagnosed with diabetes were lower in those with a more positive attitude, this difference was not statistically significant (p=0.299). CONCLUSION In conclusion, our study is important in terms of examining the relationship between metacognition, attitudes towards diabetes, psychological resilience, and depression-anxiety levels in adolescents with diabetes. Our study may contribute to the literature by highlighting the relationship between psychological state and metacognition, attitude, and psychological resilience in adolescents diagnosed with diabetes, and by providing guidance for early intervention studies in this field.