1982 sonrası Anayasa Mahkemesinin verdiği siyasi parti kapatma kararlarının demokratikleşme bağlamında incelenmesi

Abstract

The motive of this study is to establish constitutional courts’ militant democracy understanding and analyze its implications intended for democratization in the wake of analyzing the causes of abolitions of 19 political parties abolished by constitutional court. In the first section of study politics, political party and democracy notions have been identified with its subtitles and have been given information as regards its historical process. Furthermore the evolution of political parties and the transition to multi-party system and judicial regulations about political parties have been touched upon. In the second section legal entities of political parties in Turkey, states of terminations, legislative regulations and abolition regime have been addressed. Not to mention the clauses of political party liberties have been looked into on a international basis and in European Court of Human Rights. In the last chapter, the political parties abolished by constitutional court have been perused one by one, some abolition trials heard by European court of human rights have been analyzed in terms of democratizion. As a result, it has been established that the verdicts given by constitutional court aftermath 1982 on most of abolition trials of political parties reflected state oriented ideology and state institution politicized. Numerous political parties have been abolished based on ambiguous clauses in the constitution and political parties act and this case has turned into chronic deadlock. Political party abolition deadlock which is one of the most vital obstacles and weakening democracy record of Turkey can just be tackled with profound reforms taking part in the constitution and by political parties act that is accepted on a pluralist basis and doesn’t encompass ambiguous phrases.

Bu çalışmanın amacı, 1982 yılından sonra Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan 19 siyasi partinin kapatılma nedenlerinin analizi neticesinde, Anayasa Mahkemesi’nin militan demokrasi anlayışını tespit etmek ve bu anlayışın demokratikleşmeye yönelik etkilerini analiz etmektir. Çalışmanın birinci bölümünde, siyaset, siyasi parti ve demokrasi kavramları alt başlıklarıyla beraber tanımlanarak tarihi süreçleri hakkında bilgi verilmektedir. Ayrıca Osmanlı ve Türkiye’de siyasi partilerin gelişimine, çok partili düzene geçişe ve siyasi partilerle ilgili hukuki düzenlemelere değinilmektedir. İkinci bölümde, Türkiye’de siyasi partilerin tüzel kişilikleri, sona erme halleri, yasal düzenlemeleri ve kapatılması rejimi ele alınmaktadır. Bunların yanı sıra uluslararası düzeyde ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin siyasi parti özgürlükleriyle ilgili maddeleri incelenmektedir. Son bölümde ise, Türkiye’de 1982 yılından sonra Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan siyasi partiler ayrı ayrı incelenmekte ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde görülen bazı kapatma davaları demokratikleşme bağlamında analiz edilmektedir. Sonuç olarak, 1982 sonrasında Anayasa Mahkemesi'nin siyasi parti kapatma davalarının çoğunda verdiği kararların devlet-merkezli ideolojiyi yansıttığı ve kurumun politize olduğu tespit edilmiştir. Anayasa'da ve Siyasi Partiler Kanununda bulunan muğlak maddelere dayanılarak birçok siyasi parti, benzer nedenlerle kapatılmış ve bu durum kronik bir sorunsala dönüşmüştür. Türkiye'nin demokrasi karnesini zayıflatan ve ileri demokrasi yolundaki en büyük engellerden biri olan siyasi parti kapatma sorunsalı ancak Anayasa'da yapılacak köklü reformlar ile katılımcı ortamda hazırlanan ve muğlak ifadelere yer vermeyen yeni bir Siyasi Partiler Kanunu ile aşılabilecektir.