Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazısı Takip Kapısı Projesi

Abstract

Ephesos is settled continuously from Neolithic Period until today. The city was moved to Ayasuluk Hill in the Byzantium Period (6th c. A.D.). The Ayasuluk Hill was the center of the city in the Aydıoğulları Emirate (1304-1390) and Early Ottoman Periods. The important monuments of these periods are the Church of St. Jean, Ayasuluk Hill, İsa Bey Mosque and the Gate of Persecution. The Gate of Persecution was built as main entrance of fortification wall to leads to the church. It has square planned towers on two sides and arch span for entrance on the center. Walls and towers were made in different time. There were two towers built in 5th or 6th c. A.D. and between them was open area. After that, the entrance that had simple appearance was built without reliefs and arch. The Gate of Persecution was revised when the new fortification wails which surrounds the church area against Arabian raids in 8th c. A.D. Reliefs which gives its name to the entrance was placed at this period. The reliefs about Achilles were moved to the England in 19th century and display in Woborn Abbey Gallery. Reliefs were bring from another building and placed the above of the entrance because the mythological scene depicted on relief which was the persecution of Achilles by Hector was very similar with the life St. Paul in Ephesos. There is fresco of the Jesus and his seven apostles’ inner side of the arch, which is located at the entrance. Frescos can be date 8th c. A.D. or later due to comparative chronology of architectural phases. On the other hand, this dating is very early. According to them, the scroll branch frame decorations of medallions were very popular from 12th and 13th c. A.D. and this gives idea about dating of frescos. Frescos show that the entrance leads to the monumental and religious building. The inner courtyard of the persecution gate seems mostly the resting place of pilgrims and visitors (religious community).

Efes, Neolitik Dönem’den günümüze kadar kesintisiz bir yerleşim sürdürmektedir. Bizans Dönemi’nden (M.S. 6. Yüzyıl) itibaren kent, Ayasuluk Tepesi’ne taşınmıştır. Aydınoğulları (1304-1390) ve Erken Osmanlı dönemlerinde (1390-1600) yerleşimin merkezi olan Ayasuluk Tepesi’nin en önemli yapıları St. Jean Kilisesi, Ayasuluk Kalesi, İsa Bey Camii ve Takip Kapısı’dır. Takip Kapısı, kiliseye ana sur ve Hacıların girişi olarak inşa edilmiştir. İki yanında kare planlı kuleler ve ortada kemerli giriş açıklığı ile bir anıt yapıdır. Girişin iki yanındaki duvarlar ve kuleler farklı zamanlarda yapılmıştır. M.S. 5. veya 6. yüzyılda inşa edilmiş kare planlı iki kulenin arası açıktı. Daha sonra kuleler arasına dıştaki kabartmalar ve kemeri olmayan sade görünümlü bir giriş yapıldı. MS 8. Yüzyıl’da Arap akınlarına karşı tüm kiliseyi saran sur duvarları inşa edilirken kapı tekrar ele alınmış ve kapıya adını veren (Takiple ilgili) kabartmalar bu dönemde yerleştirilmiştir. Söz konusu kabartma levhaları 19. yüzyılda İngiltere’ye götürülmüş ve bugün Woborn Abbey Galeri’de sergilenmektedir. Efes’teki başka bir yapıdan getirilen bu kabartmalarda konu edilen Achilleus’un Hektor tarafından takibiyle ilgili mitolojik sahnelerle St. Pavlus’ un Efes’teki yaşamı arasında benzerlik dolayısıyla kabartmalar bu kapı üzerine yerleştirilmiştir. MS 8. Yüzyıl’da inşa edilen kapının içindeki kemerde şimdi çok az görülebilen İsa ve yedi havarisinin resmi (freski) vardır. Freskleri mimari evrelerin karşılaştırmalı kronolojisinden yola çıkarak, 8. yüzyıl ve sonrasına tarihlemek olasıdır. Ancak bu tarihleme çok erken bulan araştırmacılar vardır. Onlara göre resimli madalyonların kıvrım dallı çerçeve bezemesi 12. ve 13. yüzyıllardan itibaren çok sevilen bir bezemedir ve tarihleme konusunda fikir vermektedir. Bu freskler kapının büyük ve dini bir yapıya giriş sağladığını da göstermektedir.