Orhun Yazıtlarındaki Türk Sözcüğü Üzerine Fonetik, Morfolojik ve Semantik Açıdan Bir İnceleme

Abstract

Türk sözcüğü ve kavramı yüzyıllar içinde çeşitli anlamlar yüklenmiş ve zaman içinde bu anlamlarda değişiklikler olmuştur. Sözcüğün zihinde canlandırdığı kavram, büyük bir anlam zenginliğine sahiptir. Türk sözcüğünün baş harfi büyük yazıldığında da, küçük yazıldığında da, göndergesi her zaman birden fazla olmuştur. Bu anlamları iki ana öbekte toplamak mümkündür: 1-Kronolojik bakımdan halk, yığın, kalabalık, insanlar gibi anlamlara gelen ve küçük harfle yazılan türk, 2-Bir sosyal grup adını adres gösteren ve büyük harfle yazılan Türk. Bu iki anlam etrafında başka anlamlar da ortaya atılmıştır. Çeşitli metin ve incelemelerde bazen budun sözcüğü ile birlikte “türküm budunum” biçiminde ikileme ögesi; bazen budun sözcüğünün sıfatı; bazen bir kişiyi veya topluluğu niteleyen güzel veya güçlü anlamında sıfat; bazen tulga veya miğfer anlamında nesne adı; bazen halk veya insan anlamında topluluk adı; bazen töreye bağlı ve hukuka saygılı anlamında sıfat olarak görünmektedir. Bu çalışmanın amacı Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarındaki Türk sözcüğünün ses, biçim ve sözdizimi açısından tespiti ve anlamının tahlil edilmesidir.

The word and the concept of ‘Turk’, several meanings over the centuries have been installed and there have been changes over the time in these senses. The concept of the word revived in the mind has a great sense of wealth. When the initial of the word ‘Turk’ written either in capital letter or lowercase letter, the referent has always been more than one. It is possible to collect those senses in two main blocks: 1) ‘turk’ written n lowercase letters, which means the public, the stack, the crowd and the people as a cronically aspect. 2) ‘Turk’, addressing a social group name and written in capital letters. Other meanings also been proposed around these two meanings. İn various texts and inquiry, it is sometimes seen as a duplication like ‘türküm budunum’, sometimes the adjective of the word ‘budun’, sometimes in the sense of adjective qualifies a person or community as beatiful or powerful, sometimes the iron hat or the helmet in the sense of an object name, sometimes a community name in the sense of public or people and sometimes an adjective in the sense of depending on the customs and to be law abiding. The aim of this study is; the determination pf the word ‘turk’, in the Tonyukuk, Kül Tigin and Bilge Kağan Inscriptions, in the terms of phonological, morphological and semantical and analyzing the sense of it.