Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuran hastaların antibiyotik kullanımı konusundaki davranış ve bilgi düzeylerinin araştırılması

Abstract

Uygunsuz antibiyotik kullanımı toplumda dirençli bakterilerin hızla yaygınlaşmasına neden olan önemli bir halk sağlığı problemidir. Antimikrobik ajanlar en çok tüketilen ilaçlar arasında yer almaktadır. Aynı zamanda yanlış kullanımı en fazla olan ilaç grubudur. Dirençli bakterilerin ortaya çıkışı, bu yaygın ve yanlış kullanımın kaçınılmaz sonucudur. Bu çalışmanın amacı; 18 yaş üstü kişilerin antibiyotik kullanımı konusundaki tutum ve davranışlarını ve antibiyotiğin kullanım amacı, yan etkileri hakkındaki bilgi düzeylerini ölçmektir. Çalışmamız, Denizli ili Pamukkale ilçesine bağlı Çamlık, Kınıklı, İstiklal, Medine Vural ve Karşıyaka Aile Sağlığı Merkezleri’nde ve Merkezefendi ilçesine bağlı Albayrak, Üçler, Saltak, Sevindik Değirmenci Grup, Eskihisar Aile Sağlığı Merkezlerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmamız, tanımlayıcı tipte kesitsel bir çalışmadır. Çalışmaya, 2017 Ocak - Şubat aylarında başvuran ve anket görüşmesini kabul eden 18 yaş üstü bireyler dahil edilmiştir. Çalışmaya toplam 216 kişi davet edilmiştir. Toplam 210 kişi (%97) anket sorularına cevap vermeyi kabul etmiş olup araştırmaya dahil edilmişlerdir. Altı kişi (%3) görüşmeyi yarıda bırakmıştır. Veriler yüz yüze anket görüşmesi ile toplanmıştır. Anket 21 sorudan ve 6 maddelik önermeden oluşmaktadır. Değerlendirmelerimiz sonucunda, bireylerde bilgi düzeylerini ve tutumlarını etkileyen en önemli faktörün eğitim seviyesi ve bilgi kaynaklarından yararlanma olduğu bulunmuştur. Bireylerin yaklaşık üçte birinin reçetesiz antibiyotik kullandığı ve % 45 oranında da evde yedek antibiyotik bulundurduğu saptanmıştır. Bireylerin antibiyotiklerle ilgili en iyi bildiği konular; antibiyotik kullanım amacı, yan etkileri, ateşlenme durumunda ne yapılması gerektiği olmuştur. Antibiyotik direncinin farkında olan katılımcıların oranı düşük saptanmıştır. Reçetesiz antibiyotik kullanma ve buna kaynak teşkil eden yedek antibiyotik bulundurma tutumunun her yaşta ve meslekteki bireylerde görülebildiği ancak öğrenim seviyesiyle ters orantılı olarak azaldığı bulunmuştur. Çalışma grubumuzda davranış olarak antibiyotiğe yönelme, onu yedekte tutma, gerektiğinde reçetesiz kullanma davranışlarını tespit etmemizle ‘antibiyotiği severim’ önermesine çoğunlukla ‘katılmıyorum’ yanıtını vermeleri arasında bir çelişki olduğunu tespit edilmiş olup bireylerin hastalığın alevli döneminde antibiyotikten çare aramaları ancak şikayetleri geçtiğinde içmek de istemedikleri kanısına varılmıştır. Çalışma grubumuzda doktordan antibiyotik talebinde bulundunuz mu sorusuna verdikleri yanıtlar doğrultusunda öğrenim seviyesi arttıkça talebin azaldığı saptanmıştır. Doktordan doğrudan bilgi alanların davranışları daha olumlu bilgi düzeyleri daha yüksektir. Çalışmamızda, katılımcıların önemli bir bölümü akılcı olmayan antibiyotik kullanımı davranışında bulunuyorlardı. Akılcı antibiyotik kullanımı politikaları kapsamında bireylerin eğitimine önem verilmesi ve amaca yönelik eğitim programları hazırlanmasının akılcı antibiyotik kullanımı açısından olumlu sonuçlar elde edilmesine büyük katkısı olacağını düşünmekteyiz. Sonuç olarak; başta aile hekimleri olmak üzere tüm hekimlerin bu konuda duyarlı davranmaları, hastayla görüşme süreçlerinde bilgilendirme fırsatlarını değerlendirmeleri gerekmektedir.

Inappropriate use of antibiotics is a serious public health problem that causes rapid spread of resistant bacteria within the society. Antimicrobial agents are among the most consumed drugs. They are indeed the most misused drugs. The inevitable result of this overuse and misuse is the emergence of resistant bacteria. The aim of this study is to assess the attitudes and behaviors of people over the age of 18 regarding the antibiotic use and their knowledge level about the intended use and side effects of antibiotics. Our study has been carried out in Çamlık, Kınıklı, İstiklal, Medine Vural and Karşıyaka Primary Care Clinics of Pamukkale district in Denizli province and Albayrak, Üçler, Saltak, Sevindik Degirmenci Grup, Eskihisar Primary Care Clinics of Merkezefendi district. Our research is a descriptive cross-sectional study. The study includes individuals over the age of 18 who applied and accepted the interview survey between January-February 2017 . A total of 216 people has been invited to the study. A total of 210 people (97%) agreed to respond to the survey questions and were included in the study. Six people (3%) did not complete the survey. The data collected with face-to-face interview. The survey consists of 21 questions and 6 propositional sentences. As a result of our assessments, it was found that the most important factors affecting the information level and attitudes of the individuals are the level of education and use of information resources. It was found out that approximately one-third of the individuals were using antibiotics without prescription and 45% had substitute antibiotics at home. What individuals best know about antibiotics was its use, side effects, and what should be done in case of fever. The number of participants aware of the antibiotic resistance was low. The use of unprescribed antibiotics and keeping substitute of antibiotics were seen in all age groups and professions, however it is inversely correlated with the level of education. In our study group, it was found that there was a contradiction between the behavior of antibiotics use, keeping substitute of antibiotics, using unprescribed antibiotics when necessary and responding the sentence proposing 'I like antibiotics' mostly as 'I don't agree' and it was concluded that individuals seek cures from antibiotics during the blazing period of the illness but do not want to take them when the pain is gone. Regarding the question of 'Did you ask your doctor for antibiotics?', it was found that the higher was the level of education the lower was the demand for antibiotics in our study group. The attitudes of people who directly asks the doctor for information are more positive and their knowledge level is higher. It was observed that a significant number of the participants in this study had irrational antibiotic use habits. We believe that giving priority to the education of individuals and preparing goal-oriented training programs will be a great contribution to achieving success in rational antibiotic use policy. As a result; all physicians, especially family physicians, should be sensitive to this issue and take the opportunity to inform the patients during the appointments.