Üniversite öğrencilerinde teknoloji ile ilgili bağımlılıklar ve ilişkili faktörler

Abstract

Teknoloji ile ilgili bağımlılıklar davranışsal bağımlılıklar kapsamında incelenen maddeye bağlı olmayan bağımlılıklardır. Yoksunluk, tolerans, çatışma ve başarısız bırakma girişimleri gibi temel bileşenleri vardır. Bu bağımlılıkların; kişinin iş veya okul hayatında işlevlerini yitirmesi, sosyal ve ailevi ilişkilerinde bozulma dahil birçok olumsuz etkisi vardır. Ruhsal sorunlar ve genel olarak hayata etkileri dışında fiziksel rahatsızlıklarla da ilişkili olabilirler. Teknoloji ile ilgili bağımlılıklar güncel ve artan bir sorundur, bununla birlikte sık incelenen bir araştırma konusu halini almıştır. Bu bağımlılıklarla ilgili farklı risk faktörlerinin üniversite öğrencileri gibi farklı bir yaş grubunda incelenmesine ihtiyaç vardır. Bu çalışmanın amacı üniversite öğrencilerinde teknoloji ile ilgili bağımlılıkların düzeyini belirlemek ve bağımlılıkların ilişkili olabilecek faktörleri belirlemektir. Kesitsel tipte olan bu çalışmaya 1362 öğrenci dahil edilmiştir. Örneklem seçiminde çok aşamalı örneklem yöntemi kullanılmıştır. Pamukkale Üniversitesi Kınıklı kampüsü fakülte ve yüksek okulları sayılarına göre ağırlıklandırılmış, 4 fakülte ve 1 yüksekokul rastgele seçilmiştir. Her bir fakülte veya yüksek okuldan da birer bölüm ve çok şubeli sınıflardan birer şube rastgele seçilerek tüm sınıflar araştırmaya dahil edilmiştir. Katılımcılara bağımlılıkları ve ilişkili faktörleri sorgulayan 69 sorudan oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Çalışmada teknoloji ile ilgili bağımlılıklardan ölçüm araçlarının üniversite öğrencilerinde Türkçe geçerliliği ve güvenilirliği gösterilmiş olan internet bağımlılığı, akıllı telefon bağımlılığı ve Facebook bağımlılığı ve internet bağımlılığı ölçeğinden uyarlanan dijital oyun bağımlılığı ölçülmüştür. Bu bağımlılıkların sosyo-demografik faktörler, sahip olunan olanaklar, zaman geçirilen aktiviteler ve ilk defa ilgili teknolojinin kullanıldığı yaş değişkenleri ile olan ilişkisi ikili analizler, regresyon ve korelasyon analizleri ile incelenmiştir. Çalışmada her 4 bağımlılık türü ile de ilişkili bulunan faktör düşük akademik başarı olmasıdır. Ayrıca algılanan kötü sağlık durumu internet, akıllı telefon ve dijital oyun bağımlılıkları ile ilişkili bulunmuştur. Erkekler dijital oyun ve Facebook bağımlılığı, kadınlar da akıllı telefon bağımlılığı için daha risklidir. Yaşanılan yerde internet bağlantısı olması; internet, akıllı telefon ve Facebook bağımlılıkları ile ilişkilidir. Baba öğreniminin düşük olması Facebook ve dijital oyun bağımlılıkları ile ilişkilidir. İletişim Fakültesi öğrencisi olma internet ve akıllı telefon bağımlılıkları ile ilişkili bulunmuşken, Teknoloji Fakültesi öğrencisi olma dijital oyun bağımlılığı için, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon YO öğrencisi olma da yine internet bağımlılığı için bir risk faktörü olarak bulunmuştur. Bu genel faktörler dışında farklı bağımlılıklar için farklı bağımsız risk faktörleri de belirlenmiştir. İnternet bağımlılığı için alkol kullanımı, kendine ait odası olmama ve sosyal aktiviteler için daha az süre ayrılması, akıllı telefon bağımlılığı için özel yurtta kalma ve ilk defa bilgisayar kullanılmaya başlanan yaş, Facebook bağımlılığı için; aile gelir durumunun düşük, aile ile geçirilen zamanın az olması, dijital oyun bağımlılığı için yaş, televizyon sahibi olma ve ilk defa dijital oyun oynanan yaş değişkenleri bağımsız birer risk faktörü olarak bulunmuştur. Kurulan regresyon modelleri içinde en yüksek açıklayıcılık oyun bağımlılığında tespit edilmiştir. Yapılan korelasyon analizine göre de her 4 bağımlılığın düzeyleri birbirleri ile korelasyon göstermektedir. Bağımlılık düzeyleri literatürdeki diğer çalışmalarla karşılaştırıldığında bu çalışmada bulunan internet bağımlılığı düzeyleri daha küçük yaşlarda yapılmış çalışmalardan daha düşük, genel popülasyonda yapılmış yurtdışı çalışmalardan daha yüksek düzeydedir. Akıllı telefon bağımlılığı düzeyleri ise geçmiş yıllardaki benzer çalışmalarda saptananlardan genel olarak biraz daha yüksek, Facebook bağımlılığı düzeyleri ise biraz daha düşük bulunmuştur. Oyun bağımlılığı ise ülkemizde yapılan çalışmalarla benzer, Uzakdoğu ülkelerinde yapılanlardan daha düşük bulunmuştur. Bu çalışmada bağımlılıklarla ilişkili bulunan faktörlerin büyük bir kısmı literatürle de uyumludur. Benzer şekilde teknoloji ile ilgili bağımlılıkların korelasyonu da bir kere daha göstermiştir. Her ne kadar teknoloji ile ilgili bağımlılıklar kendi aralarında korelasyon gösterse ve bazı ortak risk faktörlerine sahip olsa da her bağımlılık türünün özgün risk faktörleri vardır. Kurulan modellerde yer alan bağımsız değişkenler varyansların ancak az bir kısmını açıklamaktadır, bu durum farklı değişkenlerin de bağımlılıklarla ilişkili olduğu anlamına gelebilir. Bunlar göz önüne alınarak özellikle ileriye dönük yeni araştırmalar planlanabilir veya müdahale programları geliştirilebilir.

Technology-related addictions are non-substance addictions that are examined within behavioral addictions. There are basic components such as withdrawal, tolerance, conflict and unsuccessful quitting attempts. There are many negative effects, including loss of functioning of the person in work or school life, deterioration in social and family relationships. They may also be related to physical problems other than mental problems and the life effects in general. Technology-related addictions are current and growing problem and this topic has also become frequently investigated. But there is a need to examine different risk factors for these addictions in different age groups such as university students. The aim of this study is to determine the level of technology-related addictions in university students and to investigate the factors that may be related to these addictions. This cross-sectional study included 1362 students. A multistage sampling method was used to select the sample. Faculties and colleges of Pamukkale University are weighted according to the number of them in Kınıklı campus. 4 faculties and 1 college were randomly selected. All the classes were included in the research by randomly choosing sections from each faculty or college and also randomly choosing one branch if it’s a class with multiple branches. A questionnaire consisting of 69 questions was applied to participants in order to assess the status of addiction and related factors of them. In the study, internet addiction, smartphone addiction, Facebook addiction and digital game addiction were measured as technology related addictions. These measurement tools are valid and reliable in Turkish language and in university student population. The relationship between these addictions and socio-demographic factors, the chances that students have, amount of time spent in activities and the age of first use of the realted technology were examined by analysis of variance, regression and correlation analysis. The factor associated with each of the four addiction types in the study is low academic achievement. Poor health status perception has been associated with internet, smart phone and digital gaming addictions. While men were more risky for digital game and Facebook addiction, women were more at risk for smartphone addiction. The internet connection in the place of residence was related to internet, smart phone and Facebook addictions. Low paternal education was related to Facebook and digital game addictions. While being a Communication Faculty student has been associated with internet and smartphone addictions, being a student at the Faculty of Technology has been found to be a risk factor for digital gaming addiction and being a student at School of Physical Therapy and Rehabilitation found to be a risk factor for internet addiction. Apart from these common factors, several other independent risk factors were determined for these addictions. Alcohol use, spending less time in social activities, not having a private room were found for internet addiction; living in private residence and the age of first computer use were found for smartphone addiction; low family income, spending less time in activities with family were found for Facebook addiction; age, television ownership and age of first playing digital game were found as independent risk factors for digital game addiction. When the addiction levels are compared with other studies in the literature, the level of internet addiction in this study is lower than studies conducted at younger ages and higher than the abroad studies conducted in the general population. The levels of smartphone addiction are generally somewhat higher and Facebook addiction levels are slightly lower than those found in similar studies in previous years. Game addiction was found to be similar to the literature in our country, lower than some studies conducted in foreign countries. Most of the factors related to the addictions in this study are compatible with the literature. Similarly, the correlations of technologyrelated dependencies have shown once again. Although technology-related addictions correlate with each other and have some common risk factors, there are specific risk factors for each addiction. In the established models, the percentage of variance explained is low, which may mean that different variables could be related to these addictions. Taking these into consideration, new prospective studies can be planned or intervention programs can be developed.