Öğretmenlerin güçlendirilmesinin örgütsel bağlılık, mesleki bağlılık ve okullardaki örgütsel vatandaşlık üzerindeki etkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı öğretmenlerin güçlendirilmesinin; öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları ve mesleki bağlılıkları aracılığıyla okuldaki örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisini belirlemektir. Araştırmanın diğer amaçları arasında incelenen bu değişkenlerin öğretmenlerin algılarına göre düzeylerini belirlemek, öğretmenlerin farklı demografik özelliklerine göre oluşan farklılıkları belirlemek ve bu değişkenler arasındaki ikili ilişkileri ortaya koymak bulunmaktadır. Araştırma nicel araştırmalardan ilişkisel tarama modelindedir. Araştırmanın örneklemi, 2019-2020 eğitim öğretim yılında Denizli’nin Merkezefendi ve Pamukkale ilçelerindeki kamu ortaokullarında görev yapan ve tesadüfi örnekleme yoluyla seçilen 441 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmanın amacı doğrultusunda gereken verileri toplamak için “Kişisel Bilgi Formu”, “Öğretmen Güçlendirme Ölçeği”, “Örgütsel Bağlılık Ölçeği”, “Mesleki Bağlılık Ölçeği” ve “Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma verilerinin çözümlenmesinde betimsel istatistik, Mann-Whitney U, Kruskal– Wallis, korelasyon analizleri ve aracılık etkisi analizinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına bakıldığında, öğretmenler örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin çok yüksek; güçlendirmelerine, ahlaki bağlılıklarına, mesleki bağlılıklarına ilişkin yüksek, çıkarcı bağlılıklarına ilişkin orta, zoraki bağlılıklarına ilişkin düşük düzeyde bir algıya sahip oldukları görülmüştür. Öğretmen güçlendirmeyle, ahlaki bağlılık; ahlaki bağlılıkla, güven ve işbirliği; statüyle, sosyal kazanım ve mesleki bağlılık; öğretmen güçlendirmeyle, sosyal kazanım ve mesleki bağlılık; öğretmen güçlendirme ve ahlaki bağlılıkla, sivil erdem ve örgütsel vatandaşlık davranışları; ahlaki bağlılıkla, mesleki haz ve mesleki bağlılık; mesleki hazla, örgütsel vatandaşlık davranışları; mesleki kariyerle, yardımlaşma; mesleki bağılıkla, sivil erdem ve örgütsel vatandaşlık davranışları değişkenleri arasında pozitif yönlü orta düzeyde ilişkiler belirlenmiştir. Ayrıca zoraki bağlılıkla güven arasında negatif yönlü orta düzeyde ilişki belirlenmiştir. Bir diğer sonuca göre, mesleki bağlılık ve ahlaki bağlılık değişkenlerinin öğretmen güçlendirme ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasında anlamlı bir aracılık etkisi vardır. Öğretmenlerin güçlendirilmeleri arttıkça örgütsel vatandaşlık davranışları da artmakta ve bu artışın %58’lik kısmı mesleki bağlılığın ve ahlaki bağlılığın örgütsel vatandaşlık davranışlarını olumlu yönde etkilemesiyle açıklanmaktadır.

The aim of this study is to investigate the effect of teacher empowerment on organizational citizenship behaviours at school through the mediation of teachers' organizational commitment and professional commitment. The study also aims to determine the levels of these variables according to teachers' perceptions, to identify the differences that occur according to teachers’ different demographic characteristics, and to reveal the relationships between these variables. The study was designed according to the relational survey model, one of the quantitative research methods. The sample of the study consisted of 441 teachers who work in the state secondary schools in Merkezefendi and Pamukkale districts of Denizli in the 2019-2020 academic year and were selected with random sampling method. In line with the purpose of the study, the tools that were used to collect the required data included "Personal Information Form", "Teacher Empowerment Scale", "Organizational Commitment Scale", "Professional Commitment Scale" and "Organizational Citizenship Behaviour Scale". Descriptive statistics, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis, correlation analyses and mediating effect analysis were used to analyse the sub-problems of the study. As a result of the study, it was seen that the teachers had a very high perception about their organizational citizenship behaviours while they had a high perception about their empowerment, moral commitment and professional commitment. Also, they had a moderate perception about their calculative commitment whereas their perception about their alienative commitment was low. Moderate level positive relationships were determined between the following variables: between teacher empowerment and moral commitment; between moral commitment and trust and cooperation; between status and social gain and professional commitment; and between teacher empowerment and social gain and professional commitment. There were also moderate level positive relationships between teacher empowerment and moral commitment and civic virtue and organizational citizenship behaviours; between moral commitment, and professional satisfaction and professional commitment; between professional satisfaction and organizational citizenship behaviours; between professional career and cooperation; between professional commitment and civic virtue and organizational citizenship behaviours. On the other hand, a moderate level negative correlation was found between alienative commitment and trust. Another result of the study indicated that professional commitment and moral commitment variables had a significant mediating effect between teacher empowerment and organizational citizenship behaviours. As teacher empowerment increases, organizational citizenship behaviours also increase, and 58% of this increase is explained by the positive effects of professional commitment and moral commitment on organizational citizenship behaviours.