Delile dayalılık bakımından Türkiye Türkçesi ile bazı Kızılderili dillerinde basit çekimli geçmiş zamanlar

Abstract

Bu çalışma Türkiye Türkçesi ve bazı Kızılderili dilleri bağlamında ‘delile dayalılık’ terimini incelemektedir. Dilbilgisel bir sınıf olarak delile dayalılık, en geniş anlamıyla bazı dillerde, bir konuşucunun söylediği sözün kaynağını geçmiş zaman gösteren biçimbirimsel yapılarla dinleyiciye aktarması demektir. Anlatılanı ‘doğrulama sistemi’ veya anlatıcının olay karşısındaki konumu olarak da nitelendirilebilen bu dil bilgisel kategori kendini en iyi şekilde Türkiye Türkçesinde görülen geçmiş zaman (-DI) ve öğrenilen geçmiş zaman (-mIş) ayırımında gösterir. Farklı dillerde çeşitli seviyelerde karşılaşılan bu dil olayında anlatıcının olayı görüp görmediği veya farklı kaynaklardan duyup duymadığı morfolojik yollarla vurgulanır. Değişik dillerde fiile eklenerek konuşucuyu konumlandıran eklerin sayısı ikiden altıya kadar çıkabilmektedir. Bu çalışmada Kuzey ve Güney Amerika’da konuşulan bazı Kızılderili dilleri ve Türkiye Türkçesi örnekleri ele alınmaktadır.