TASAVVUF KÜLTÜRÜNDE MİZAHIN YERİ VE SEFÎNE-İ EVLİYÂ ÖRNEKLİĞİNDE SÛFÎLERİN MİZAHI KULLANIŞ BİÇİMLERİ

Abstract

Mizah, insanların farklı durumlarda, muhtelif maksatlarla başvurdukları bir eğlenme ve dinlenme aracıdır. Mizaha malzeme olabilen konular, hayatın akışında karşılaşılan durumlar kadar çoktur. Aynı şekilde bu konuların ele alınış biçimleri de muhteliftir. Bu nedenle, yapılış şekli ve içeriği itibarıyla mizah, farklı tasniflere tabi tutulur. Tasavvuf çevreleri de mizaha sıkça başvurmuşlardır. Ancak onların, mizahın her çeşidini etkin olarak kullandıklarını söylemek mümkün değildir. Sûfîler, hiciv, istihzâ, alay ve iğneleme içerikli mizahı pek kullanmamaya gayret ederler. Tasavvuf edebiyatında da nükte, latife, şaka ve temsiller halinde, seviyeli mizahî unsurlar bolca mevcuttur. Bununla birlikte tasavvuf çevrelerinden serzeniş içerikli yahut sert üsluplu mizahın nakledildiği de bir vakıadır. Ancak bu tür örnekler, ya savunma maksatlıdır yahut genele kıyasla istisna kabilindendir. Bu çalışmanın birinci kısmında, mizaha dair genel bir bilgi verilerek mizahta dikkat edilmesi gereken hususlar özetlenecektir. İkinci kısımda ise Osmanzâde Hüseyin Vassâf'ın Sefîne-i Evliyâ adlı eserinde nakledilen mizahî içerikli rivayetler ortaya konulacak ve bu rivayetler belirli bir tasnife tabi tutularak değerlendirilecektir.