Mevzuatü’l-ulûm vasıtasıyla gelenek ve modernite meyanında sosyal bilgiler eğitimine mütevazi bir katkı

Abstract

Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılda birçok alanda ehemmiyetli gelişmeler tezahür etmiştir. Evvelinde askeri alanda başlayan yenileşme hareketi ahirinde devletin yapısında radikal denebilecek hadiselerin meydana gelmesine ortam hazırlamıştır. Özellikle Batı tarzında açılan okullarda Batı’nın tesiri daha da aşikâr görülmeye başlanmıştır. Bu cihetten bakıldığında, yenileşme dairesinin genişleyerek daha başka alanlara sirayet etmesi ‘İmparatorluğu kurtarmak’ adına farklı fikir pratiklerinin ortaya çıkmasına da zemin hazırlamıştır. Fakat bu süreç içinde özellikle fikri alanda yapılan çalışmalarda düşünce rotasının batıya dönük olması “öz” kaynaklara mesafeli yaklaşılmasını beraberinde getirmiştir. Bu anlamda yenilik adına atılan adımlarda gelenek ile kendilerinin arasına ciddi mesafeler koyan aydınlar, batılı/seküler bir gidişat izlemiştir. Ayrıca yapılan yeniliklerde Osmanlı Devleti’nin sosyal/kültürel yanının ihmal edilmesi de, yenilikçileri daha jakobence kararlar almaya yönlendirmiştir. Bütün bu gelişmeler kültür hayatının önemli bir şubesi olan eğitim hayatını da derinden etkilemiştir. Doğal olarak bu alanda Batı’dan ithal edilen, sosyolojik tabanı üzerinde umumiyetle çok az düşünülmüş fikir akımları etkili olmuş ve kadim metinler bertaraf edilerek, modern akımlar öne çıkarılmıştır. Günümüz eğitim kitaplarına da bakıldığında bu tesir çok açık bir şekilde görülecektir. Bu görüşlerin zıddına geleneksel metinlerin bize ne sunabilirliliği konusunda örnek bir metin olan Taşköprülüzâde’nin eseri Mevzuatü’l-Ulûm çok ciddi bir araştırmaya namzettir. İki ciltten oluşan bu eser, ilk bölümünde âlim-talebe ilişkisini irdeleyerek eğitim alanına mutlak anlamda faydalı bilgiler sunmaktadır. Değerlendirmelerimiz de bu cihette olacak ve geleneksel bir metinden bu meyanda nasıl istifade edileceğine dair imkânlar aranacaktır.

There had been very important developments on 19th century, in the Ottoman Empire. Previously, the reform movement started in military and then continued to state’s body as it could have been described radical events. Especially,west’s effects were started to be seen clearly in schools which were opened with western impression. As it seen by this perspective,reform movements developing process through different lines caused different pratics which were aimed to save the empire. But during this process, especially opinion route’s direction was in the West on studies that brought distance approach to main sources. By this approach, serious intellectuals with taken steps,among tradition and themselves in the name of innovation in this area, followed a Western / secular course. Also,on the reform movements which neglected the Ottoman Empire’s social and cultural side,the reformers conducted through much more Jacobin ideas.All these improvements were effected the education life which was an important area of cultural life. Naturally,in this area, the ideas which were imported from west and current ideas were settled on less socialogical base have been effective. By temoving Ancient texts , modern trends were put forwarded. This effect will be seen clearly,when we look at education books.Against these ideas,Taskoprülüzade' s work that was named mevzuatululum is a very serious example to research on what traditional texts can be presented about . This work that has been created as two volumes, in the first part by describeing scientist- student relationship, presents important information in education area . Our analysis will be by this direction and will be researched possibilities on this kind of traditional texts how will be able to be used.