Öz-düzenleme eğitim programının 5-6 yaş çocuklarının zihin kuramı, öz-düzenleme ve sosyal yetkinlik becerilerine etkisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ‘Okul Öncesi Durumsal Değerlendirme Öz-Düzenleme Araç Seti Eğitim Programının’ 5-6 yaş grubu çocuklarının zihin kuramı, öz-düzenleme ve sosyal yetkinlik becerileri üzerindeki etkisini incelemek ve programa yönelik öğretmen görüşlerini belirlemektir. Araştırmada, nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin birlikte ele alındığı karma yöntem desenlerinden iç içe karma desen seçilmiştir. Araştırmanın nicel boyutunda öntest-sontest eşitlenmemiş kontrol gruplu yarı deneysel model, nitel boyutunda ise durum çalışması modelinden yararlanılmıştır. Çalışma grubunda, Türkiye’nin güney batısında bulunan bir ilçede anaokullarında görev yapan 3 deney, 3 kontrol toplam 6 öğretmen ve okul öncesi eğitimi almakta olan 32 deney, 30 kontrol grubu toplam 62 çocuk yer almaktadır. Araştırmanın nicel verileri “Zihin Kuramı Ölçeği”, “Sosyal Yetkinlik ve Davranış Değerlendirme Ölçeği”, “Baş-Ayak Parmakları-Dizler-Omuzlar Görevleri”, “Çocuklukta Yürütücü İşlevlerin Değerlendirilmesi” ve “Çocuklukta Öz-düzenleme ve Davranış Anketi” ile nitel veriler ise, yarı yapılandırılmış öğretmen görüşmeleri ile toplanmıştır. Deney grubunda yer alan öğretmenlerin eğitimi yedi oturumda tamamlanmıştır. Bu eğitime katılan öğretmenler kendi sınıflarında müdahale programını haftada üç gün olmak üzere 24 oturumda uygulamışlardır. Nicel verilerin analizinde betimleyici istatistikler, t-testi ve ANOVA testi, nitel verilerde ise içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmada, Howard ve Melhuish (2017) tarafından geliştirilen “Çocukta Öz-düzenleme ve Davranış Anketi” (ÇÖDA) ölçeğinin Türkçe’ye uyarlama çalışması yapılmıştır. Bulgular, ölçeğin 4-6 yaş okul öncesi dönem çocuklarının öz-düzenleme ve sosyal gelişim becerilerinin öğretmen görüşlerine dayalı olarak geçerli ve güvenilir bir şekilde ölçülebileceği göstermektedir. Ayrıca, Romero-Ayuso ve diğ., (2018) tarafından geliştirilen “Çocuklukta Yürütücü İşlevlerin Değerlendirilmesi” (ÇYİD) ölçeğinin Türkçe’ye uyarlama çalışması yapılmıştır. Bulgular, ölçeğin 4-6 yaş çocuklarının vii yürütücü işlevlerinin ebeveyn görüşlerine dayalı olarak geçerli ve güvenilir bir şekilde belirlenebileceğini göstermektedir. Araştırma bulgularına göre, deney ve kontrol grubu çocukların ön test bağımsız örneklemler t testi analizinde zihin kuramı, öz-düzenleme ve sosyal yetkinlik düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Araştırmanın ikinci bulgusu, deney grubundaki çocukların ön test ve son test ilişkili örneklemler t testi analizlerinde zihin kuramı, öz-düzenleme ve sosyal yetkinlik puanlarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu saptanmıştır. Kontrol grubu çocukların ön test ve son test toplam puanları arasında zihin kuramı, öz-düzenleme puanlarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunduğu ortaya koyulmuştur. Bir diğer bulgu, deney ve kontrol gruplarındaki çocukların son test puanlarının karşılaştırılması için yapılan bağımsız örneklemler t testi analizlerinde de zihin kuramı, öz-düzenleme ve sosyal yetkinlik düzeylerinde deney grubu lehine anlamlı farklılıklar olduğunu göstermiştir. Ayrıca, grup içi ön test- son test puanları karşılaştırıldığında zihin kuramı ve öz-düzenleme becerileri bakımından her iki grupta da istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık görülürken daha detaylı incelemek için yapılan Tekrarlı Ölçümler ANOVA analizlerinde son testte puanların deney grubu lehine anlamlı şekilde arttığı belirlenmiştir. Kalıcılık testi puanları incelendiğinde, gruplar arasında ön test ile son test arasında ve ön test ile kalıcılık testi arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Son olarak, nitel verilerin içerik analizi sonucunda, deney grubu öğretmenlerinin görüşlerini programın özellikleri ve programın katkısı şeklinde olmak üzere iki tema çerçevesinde ortaya çıkmıştır. Öğretmenler ile yapılan görüşme sonucunda, programın özelliklerini Milli Eğitim Okul Öncesi Eğitim Programı ile ilişkilendirdikleri, materyal ihtiyacının olmaması ya da düşük maliyetli olması bakımından sınıfta kolaylıkla uygulanabileceğine yönelik görüşlerini sunmuşlardır. Programın çocukların gelişimine katkıları ile ilgili ise kendini ifade etme, kendi duygularının farkına varma, empati kurma, öz-düzenleme becerileri gibi becerileri içeren davranışları olumlu şekilde etkilediği yönündedir. Araştırmanın bulguları, öz-düzenleme eğitim programlarının çocukların gelişimlerine etkileri ile ilgili alan yazın çerçevesinde tartışılmıştır. Okul öncesi eğitimi öğretmenlerine, çocukların öz-düzenleme becerilerine yönelik eğitim programları ile ilgili mesleki gelişim etkinliklerinin sunulması ve bu programların yaygınlaştırılması önerilmiştir.

The aim of this study was to examine the effect of the “Preschool Situational Self-Regulation Toolkit” Education Program' on the theory of mind, self-regulation and social competence skills of 5-6 year old children and to determine the views of teachers about the program. In the research, nested mixed design was chosen from the mixed method designs in which quantitative and qualitative research methods were handled together. In the quantitative dimension of the research, the quasi-experimental model with unequal pretest-posttest control group was used, and in the qualitative dimension, the case study model was used. In the study group, there are 3 experimental, 3 control, 6 teachers in total, working in kindergartens in a town in the south-west of Turkey, 32 experimental and 30 control groups, a total of 62 children receiving pre-school education. Quantitative data collection tools of the study were “Theory of Mind Scale”, “Social Competence and Behavior Assessment Scale”, “Head-Toes-Knees-Shoulders Tasks”, “Evaluation of Executive Functions in Childhood” and “Childhood Self-regulation and Behavior Questionnaire.” Qualitative data were collected through semi-structured teacher interviews. The training of the teachers in the experimental group was completed in seven sessions. The teachers who participated in this training implemented the intervention program in their classrooms in 24 sessions, three days a week. Descriptive statistics, t-test and repeated measurements ANOVA test were used in the analysis of quantitative data, and content analysis technique was used in qualitative data. In the study, the Turkish adaptation of the "Child Self-regulation and Behavior Questionnaire" (CBA) scale developed by Howard and Melhuish (2017) was carried out. Findings showed that the scale can be measured in a valid and reliable way based on teachers' opinions of 4-6 year old preschool children's self-regulation and social development skills. In addition, the Turkish adaptation of the “Assessment of Executive Functions in Childhood” (ÇYİD) scale developed by Romero-Ayuso et al., (2018) was carried out. The findings indicated that the ix executive functions of 4-6 year old children can be determined in a valid and reliable way based on parental views. According to the research findings, no statistically significant difference was found between the theory of mind, self-regulation and social competence levels in the pre-test independent samples t-test analysis of the children in the experimental and control groups. The second finding of the study was that there was a statistically significant difference in theory of mind, self-regulation and social competence scores in the pretest and posttest related samples t-test analyzes of the children in the experimental group. It was revealed that there was a statistically significant difference between the pre-test and post-test total scores of the control group children, while the theory of mind and self-regulation scores were statistically significant. Another finding showed that there were significant differences in favor of the experimental group in terms of theory of mind, self-regulation and social competence levels in the independent samples t-test analyzes conducted to compare the post-test scores of the children in the experimental and control groups. In addition, when the intra-group pre-test and post-test scores were compared, a statistically significant difference was observed in both groups in terms of theory of mind and self-regulation skills. In the repeated measures ANOVA analyzes made to examine in more detail, it was determined that the scores in the post-test increased significantly in favor of the experimental group. When the permanence test scores were examined, a significant difference was found between the groups between the pretest and the posttest, and between the pretest and the permanence test. Finally, as a result of the content analysis of the qualitative data, the opinions of the experimental group teachers emerged within the framework of two themes: the characteristics of the program and the contribution of the program. The participnat teachers associated the features of the program with the National Education Pre-School Education Program. Also, they thought that the program could be easily applied in the classroom since it was a low cost program. Regarding the contribution of the program to the development of children, it appears that the program positively affected behaviors including skills such as self-expression, awareness of one's own emotions, empathy, and self-regulation skills. The findings of the study were discussed within the framework of the literature on the effects of self-regulation education programs on children's development. It is recommended that pre-school teachers be offered professional development activities related to children's self-regulation skills training programs and these programs should be disseminated.