Sokratik sorgulamaya dayalı uygulamaların öğrencilerin enerji okuryazarlıklarına etkisi

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı Sokratik sorgulamaya yönelik enerji okuryazarlığı eğitiminin ortaokul öğrencilerinin enerji okuryazarlık düzeylerine etkisini incelemektir. Araştırmada enerji okuryazarlığı duyuşsal, davranışsal, bilişsel ve kendini algılama alt boyutlarında ele alınmıştır. Ayrıca öğrencilerin enerji okuryazarlığına yönelik bilişsel yapılarında değişim olup olmadığına da bakılmıştır. Araştırmanın verileri 2023-2024 eğitim-öğretim yılının bahar döneminde Bursa ili Yıldırım ilçesinde bulunan bir devlet ortaokulunda öğrenim görmekte olan altıncı sınıf öğrencilerinden toplanmıştır. Araştırmanın pilot grubunda 29 öğrenci yer alırken uygulama grubunda ise 32 öğrenci bulunmaktadır. Karma yöntemin kullanıldığı bu araştırma kapsamında öğrencilere dokuz hafta boyunca Sokratik sorgulamaya dayalı enerji okuryazarlığı eğitimi uygulanmıştır. Araştırmada nicel veri toplama aracı olarak DeWaters, Qaqish, Graham ve Powers (2013) tarafından geliştirilen ve Güven, Yakar ve Sülün (2019) tarafından Türkçeye uyarlanan Enerji Okuryazarlığı Ölçeği ön test-son test olarak uygulanmıştır. Araştırmanın nitel verileri ise uygulama öncesi ve sonrasında uygulanan kelime ilişkilendirme testi ve uygulama sürecinde kullanılan çalışma kağıtları ve öğrenci günlüklerinden elde edilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen nicel veriler SPSS 27 paket programından yararlanılarak analiz edilirken, nitel veriler ise betimsel analiz yoluyla incelenmiştir. Araştırma sonucunda Sokratik sorgulamaya dayalı uygulamaların öğrencilerin enerji okuryazarlık düzeylerinde olumlu etkisi olduğu, enerji okuryazarlık düzeylerinin tüm boyutlarda arttığı belirlenmiştir. Bu sonuçtan yola çıkarak Sokratik sorgulamaya dayalı uygulamaların öğrencilerin enerji kaynaklarının sınırlı olduğunun bilincinde olmalarında, enerji tüketiminin etkilerine yönelik duyarlı bir yaklaşım benimsemelerinde ve bu konuda sorumluluk almaya istekli bireyler olmalarında etkili olduğu söylenebilir. Aynı zamanda Sokratik sorgulamaya dayalı uygulamalar sayesinde öğrencilerin enerji okuryazarlığına yönelik davranışsal düzeylerinin artmasında yani enerji tüketiminde, enerji kaynaklarını korumada ve enerji tasarrufuna yönelik katılım ve eylemlerle ilgili kararlar almada olumlu yönde etkisi olduğu söylenebilir. Ayrıca öğrencilerin süreç sonunda enerji okuryazarlığının kendini algılama boyutunda da olumlu yönde gelişmeler sağladıkları belirlenmiştir. Buna ek olarak öğrencilerin enerji okuryazarlığına yönelik bilişsel yapılarının da uygulamalar sonucunda geliştiği tespit edilmiştir.

The main purpose of this research is to examine the effect of energy literacy education based on Socratic Method on secondary school students’ energy literacy levels. In the research, energy literacy was examined in the sub-dimensions of affective, behavior, cognitive and self-perception. Additionally, it was investigated whether there was any change in the cognitive structure of the students related to energy literacy. The data of the research was collected from sixth grade students in a public secondary school in Yıldırım district of Bursa province in the spring semester of the 2023-2024 academic year. The pilot group consisted of 29 students, while the study group included 32 students. Within this research, in which the mixed-method was used- students were given energy literacy training based on Socratic Method for nine weeks. The Energy Literacy Scale, which was developed by DeWaters, Qaqish, Graham and Powers (2013) as a quantitative data collection tool and adapted to Turkish by Güven, Yakar and Sülün (2019), was applied as pre-test and post-test. The qualitative data of the research was obtained from the word association test applied before and after the application and from the worksheets and student journals used in the application process. While the quantitative data obtained from the research were analyzed via SPSS 27 program, the qualitative data was examined through descriptive analysis. The research results indicate that the practices based on Socratic Method have a positive effect on students’ energy literacy levels and that their energy literacy levels increased in all dimensions. Based on these results, it can be said that applications of Socratic Method are effective in making students aware that their energy resources are limited, in adopting a sensitive approach to the effects of energy consumption and in being individuals willing to take responsibility in this regard. At the same time, thanks to applications based on Socratic Method, it can be said that it has a positive effect on increasing the behavioral levels of students for energy literacy, that is, energy consumption, conservation of energy resources and making decisions about participation and actions to save energy. Furthermore, it has been indicated that students show positive developments in their self-perception dimension of energy literacy at the end of the process. It has also been stated that the cognitive structure of the students for energy literacy has improved as a result of these applications.